Ca dao về chữ Bánh

Tiêu đề: Ca dao về chữ Bánh Tue May 29 2012, 19:53

CA DAO VỀ CHỮ BÁNH

1. Bánh - nguồn cảm hứng dạt dào cho ca dao

Từ thời xa xưa, trong nghệ thuật ẩm thực, người Việt Nam ta đã biết làm nhiều loại bánh. Ngoài sự tích bánh chưng, bánh dày, món quà dâng cha mẹ của chàng Lang Liêu hiếu thảo, truyện cổ tích còn kể về nàng Út Ít, cũng là con gái vua Hùng học theo Lang Liêu, dùng nếp làm ra bánh ít. Và cũng theo truyện cổ, loại bánh cổ xưa nhất của người Việt là bánh do mẹ Âu Cơ làm ra, dùng mật trộn với nếp quết thành ra bánh mật.
Suốt mấy ngàn năm văn hiến, nhiều loại bánh với cách chế biến đa dạng đã đi vào đời sống dân gian, tô điểm cho những mâm cỗ thêm màu sắc. Ca dao, hò vè cũng có nhiều câu liên quan đến hình dáng, tên dân gian của các loại bánh:

“Ai được thoát thân, thì ăn bánh lọt
Trôi nước rất ngọt, để các thợ chài
Dầm mưa hoài hoài, thì ăn bánh ướt
Bất toại vô phước, thì sẵn bánh bò”

Hò vè còn dày công tư duy để gán ghép bánh với nhiều nghề nghiệp khá bất ngờ, như nghề đầu bếp : “Đầu bếp mấy tên, phải ăn bánh… rế”, thợ dệt thì: “Kẻ dệt lụa tơ, bánh tằm sẵn để”. Thầy thuốc cũng được dành cho một thứ bánh khá ngon: “Còn như bánh quế, các đấng y sanh”. Chắc các bạn đã nhận ra cái rế là vật dụng nhà bếp, nên bánh rế là bánh cho đầu bếp, “tằm” dễ nghĩ ngay đến nghề dệt lụa, còn quế là một vị thuốc nên được ưu tiên cho thầy thuốc!

Hầu hết các món bánh đều được chế biến rất công phu, nên bánh cũng gói trọn tâm tình của người con gái dành cho người yêu của mình. Biết bao nhiêu hy vọng, đợi chờ gói ghém qua câu ca dao:

“Hai tay bưng quả bánh bò
Giấu cha giấu mẹ cho trò đi thi”

Với câu ca dao này, bài dân ca Lý Bánh bò còn triển khai chi tiết hơn về nỗi nhiêu khê của… bánh bò trên đường trao tận tay bạn tình chung: “Chân đi khé né, tối trời sợ té, giấu cha giấu mẹ…” Còn mấy anh chàng thì hở một chút là thề thốt sâu nặng và ngon ơ như… bánh:

“Bánh canh trắng, bánh canh ngọt
Rượu bọt đầy xe
Bao giờ mặt trời hết quay
Thì qua với bậu mới dứt dây cang thường”

Nghe vậy các cô nàng hơi xiêu lòng, nhưng vẫn còn đắn đo:

“Muốn ăn bánh ít lá gai
Lấy chồng Bình Định, sợ dài đường đi”.

Thế là anh liền khẳng định tình yêu bằng một hành động nữ công gia chánh rất cụ thể:

“Anh về bẻ trăm khuôn dừa
Gói trăm bánh nếp sang nhà hỏi em”

Cô gái quê dịu dàng khiêm nhường nhưng cũng khéo léo mượn hình ảnh của một chiếc bánh cho chàng trai thấy phẩm chất của mình:

“Em đây như chiếc bánh gai
Áo nâu phai nắng, da thời lại đen
Ai ơi ăn thử mà xem
Ăn rồi mới biết là em ngọt bùi”.

Cô gái cũng mạnh dạn cho chàng trai thấy mong ước của mình về hôn nhân thật đơn giản:

“Cỗ cưới em thật là sang
Bánh đa cả sọt, bỏng rang cả sề
Họ mạc ăn uống thỏa thuê
Lại lấy phần về ít hạt bỏng rơi!”

Bánh đa theo tiếng Bắc hay bánh tráng theo tiếng Nam đều là biểu tượng cho hạnh phúc và những điều tốt đẹp nhất. Chàng trai xứ Bắc nói: “Vợ chồng ta bánh đa bánh đúc”, chàng trai Nam bộ cũng ví von:

“Muốn ăn bánh tráng cho giòn
Muốn thương cô gái cho tròn lòng trinh”.

2. Các bài vè về Bánh:

Bà con cô bác, lẳng lặng mà nghe
Tôi nói cái vè, vè các thứ bánh
Mấy tay phong tình huê nguyệt, thì sẵn có bánh trung thu
Mấy gã thầy tu, bánh sen thơm ngát
Ai mà hảo ngọt, thì có bánh cam
Những kẻ nhát gan, này là bánh tét
Còn như bánh ít, để mấy ông câu
Hủ lậu xưa nay, thì ưa bánh tổ
Mấy tay háo võ, bánh thuẫn sẵn sàng
Các thứ bánh bàn, kỉnh chư chấp bút
Nên dùng bánh gừng
Còn bánh ít trần, cu ly chia lấy
Kẻ nào trồng rẫy, thời sẵn bánh khoai
Mấy gã hay say, bánh men rất quý
Này là bao chỉ, để các thợ may
Má phấn mấy tay, thì ưa bánh dứa
Những tay làm lửa , thì có bánh phồng
Bánh kẹp bánh cồng, để cho đạo tặc.
Lại như quai vạc, đạo chốp nên ăn
Ai bị thoát gian, thì ăn bánh lọt
Trôi nước rất ngọt, để các thợ chài
Dầm mưa hoài hoài, thì ăn bánh ướt
Bất toại vô phước, thì sẵn bánh bò
Những kẻ hay lo, phải ăn tai yến
Ai ham trồng kiểng, có bánh bông lan
Còn như bánh tráng, để hạng trai tơ
Mấy ả giang hồ, bánh bèo sẵn đó
Ai mà mặt rỗ, kìa bánh chôm chôm
Mấy chú tạ sơn. Bánh bao khá ních
Những tay bán thịt, da lợn sẵn dành
Còn trả bánh canh, cho ba chú lính
Chủ nhân Lục tỉnh, thì có bánh in
Đầu bếp mấy tên, phải ăn bánh rế
Này là bánh nghệ, mấy chị nằm nơi
Kẻ dệt lụa tơ, bánh tằm sẵn để
Còn như bánh quế, mấy đấng y sanh
Tọc mạch mấy anh, nên ăn bánh hỏi
Hễ là thầy bói, ăn đỡ bánh qui
Mấy ổ bánh mì, cho người nho nhã
Quảng Đông mấy gã, ăn bánh cà na
Béo thịt thẳng da, thì ăn bánh ú
Rộng đường mấy chú, như để sẵn đây
Phật giáo mấy thầy, xin ăn bánh cúng
Phận tôi lúng túng, trái đất tôi dành
Ai có lanh chanh, tôi cho bánh khọt.

- Ăn bánh trả tiền.

- Ăn bánh vẽ.
Ghi Chú: Ý nói lời hứa suông, không thực hiện được.

- Ăn chực đòi bánh chưng.

- Ăn khoai lang trả tiền bánh rán.

- Ăn quà cho biết mùi quà.
Bánh đúc thì dẻo bánh đa thì dòn.

- Ăn vỏ khoai lang, trả tiền bánh rán.

- Đồng tiền bằng bánh xe.

- Đi bán bánh bò:
Một vốn mà chín mười lời
Em biểu anh cứ việc ăn chơi
Để em đi bán kiếm đồng lời nuôi mẹ nuôi cha.

- Đánh chết mà nết không chừa
Đến mai đi chợ, bánh dừa lại ăn.

- Đánh chết mà nết không chừa.
Vẫn còn lắc lẻo cùi dừa bánh đa

- Đèn nào cao bằng đèn Ông Chánh
Bánh nào trắng bằng bánh bò bông
Trách ai ăn ở hai lòng
Sang sông rồi nỡ quên công người chèo.

- Đèn nào cao bằng đèn Ông Chánh
Bánh nào trắng bằng bánh bò bông
Anh thương em từ thuở má hồng
Bây giờ em lớn, lấy chồng bỏ anh.

- Đi xa nhớ bánh tráng mè,
Mùi quê phảng phất dặm hòe hương đưa.

- Ai ham trồng kiểng thì mê bánh bông lan
Còn như bánh tráng thì để hàng trai tơ
Ai mà hảo ngọt thì ăn bánh cam,
Ai mà nhát gan thì sợ bánh tét
Chỉ mấy ả giang hồ bánh bèo đớp sạch.

- Ước gì ta được quần thâm
Thì ta làm cỗ mười mâm bánh dày
Bánh chưng cho lẫn bánh dày
Giò hoa chả lụa ta bầy lên trên.
Quang nong tám rẻ cho bền
Mượn người cho khoẻ gánh lên họ hàng.

- Ai mà hảo ngọt thì ăn bánh cam
Ai mà nhát gan thì sợ bánh tét
Ai ham trồng kiểng thì mê bánh bông lan
Còn như bánh tráng thì để hàng trai tơ
Chỉ mấy ả giang hồ bánh bèo đớp sạch.

- Anh đi ghe rổi chín chèo
Bởi anh thua bạc nên nghèo nợ treo
Nợ treo kệ mặc nợ treo
Em bán bánh bèo trả nợ nuôi anh.

- Bà con cô bác, lẳng lặng mà nghe
Tôi kể cái vè về các thứ bảnh
Phong tình huê nguyệt là bánh trung thu
Thấy gã Phật tu, bông sen thơm ngát
Mấy người hảo ngọt thì có bánh cam
Những kẻ nhát gan thì ăn bánh tét.

- Bánh đúc bẻ ba
Mắm tôm quẹt ngược, cả nhà anh xiêu.

- Bánh đúc làng Go
Chè xanh làng Núi

- Bánh bò bông làm bằng bột tàn nữ
Trứng gà khuấy lộn, nó quỳ bốn chân.

- Bánh cả mâm sao em kêu rằng bánh ít ?
Trầu cả chợ, sao em gọi là trầu không?
Trai nam nhi không đối đặng
Gái má hồng xin thử đối xem!

- Bánh canh trắng
Bánh canh ngọt
Rượu ngọt bỏ ve
Ai kêu tôi đó
Dạ có tôi đây
Bốn mùa bông cúc vần xoay
Để xem trời định duyên nầy về đâu?

- Bánh dầy nhiều đậu thì ngon
Cha mẹ chuốt ngót thì con đắt chồng

- Bánh giầy nếp cái Con gái họ Ngô
Bạc Tỉnh Tuyên, Ai có duyên thì được!

- Bánh ít đi bánh qui lại.

- Bánh ít trao đi bánh chì trao lại.

- Bánh này bánh lọc bánh trong
Ngoài tuy xám ủng trong lòng có nhân.
Ai ơi! xin chớ tần ngần,
Lòng son em vẫn giữ phần dẻo dang!

- Bánh nhiều quá cũng kêu bánh ít,
Chuối non nhớt cũng gọi chuối già.
Trượng phu đối được mới là đáng khen.

- Canh chua lét sao kêu canh ngọt,
Cây cao nghệu cũng gọi cau lùn,
Đối chơi với bạn anh hùng há thua?

- Bánh tráng Mỹ Lồng bánh phồng Sơn Đốc
Măng cụt Hàm Luông
Vỏ ngoài nâu trong trắng như bông gòn
Anh đây nói thiệt sao em còn so đo

- Bánh xe tạo hóa

- Bì bà, bí bạch chân cò
Bí ba bí bách, nằm co giữa giường
Đoạn rồi sờ vú sờ sườn
Sờ sao cho nó đỡ buồn mà thôị.

- Bánh dầy.

- Bình Lãng rút kén ươm tơ
Chợ trâu Quỹ nhất, bánh đa làng Vò

- Cái ngủ mày ngủ cho lâu
Mẹ mày đi cấy đồng (ruộng) sâu chưa về
Bắt được một lũ cá trê
Xách cổ lôi về, nấu cháo ngủ ăn!

Ngủ ăn không hết, để dành đến Tết
Mèo già tha hết, mèo ốm phải đòn
Mèo con phải vạ, con quạ đứt đuôi
Con ruồi đứt cánh, đòn gánh có mấu
Củ ấu có sừng, bánh chưng có lá
Con cá có vẩy, ông thầy có sách
Đào cạch cần dao, thợ rào có búa
Xay lúa có chàng, việc làng có mõ
Cắt cỏ có liềm, câu liêm có lưỡi
Cây bưởi có hoa, cây cà có trái
Con gái có chồng, đàn ông có vợ.
Kẻ chợ có vua, trên chùa có bụt!
Cái bút có ngòi, con voi có quản…

- Cái sáo mặc áo em tao (câu)
Làm tổ cây cà, làm nhà cây chanh
Đọc canh bờ giếng
Môi miệng tiếng kèn
Hỡi cô trồng sen
Cho anh hái lá
Hỡi cô trồng bưởi
Cho anh hái hoa…
Một cụm cà là ba cụm lý
Con nhà ông Lý mặc áo tía tô
Con nhà thằng Ngô mặc áo lang khách
Hai con chim khách đánh nhau trên cây
Hai cái bánh dày đánh nhau mâm cổ
Hai hạt đỗ đánh nổ nồi rang
Hai con kiến càng đánh nhau lọ mật
Hai hòn đất đánh vật bờ ao
Mày tát chuôm tao, tao tát chuôm mày
Mày đầy rổ cá, tao đầy rổ tôm
Mày đi chợ Cầu Nôm, tao đi chợ Cầu Dền
Mày bán cửa đền, tao bán cửa vua.

- Bóc bánh chẳng được dính tay.

- Cà Mau hãy đến mà coi
Muỗi kêu như sáo thổi
Đỉa lội lềnh bềnh như thể bánh canh

- Xứ nào bằng xứ Cạnh Đền
Muỗi kêu như sáo thỗi, đỉa lội lền như bánh canh.

(Ghi Chú: Cạnh Ðền: Ðịa danh ở Cà Mau. Cà Mau: Doi đất cực Nam của nước Việt Nam; nguyên là đất thủy Chân Lạp, tiếng Cam Bốt là Tuk Khmau có nghĩa là nước đen. Mũi Cà mau thòng xéo theo chiều Ðông Bắc xuống Tây Nam. Sau khi hiệp định Genevè được ký kết, thì Cà Mau được chỉ định là nơi dành cho những người kháng chiến tập trung trong vòng tháng, trước khi tập kết ra Bắc. Từ thì Cà Mau là một quận lớn cùng với vài quận khác (trừ Gia Rai), nhập chung với tỉnh Bạc Liêu cũ để trở thành tỉnh An Xuyên. Ngày nay đổi thành tỉnh Cà Mau, diện tích rộng . cây số vuông, dân số khoảng .. người. Cà Mau cách Sài Gòn khoảng cây số bằng đường bộ và khoảng đến cây số bằng đường thuỷ.)

- Xe ngựa lướt bụi tuôn bờ
Bánh niền sắt cứ khua rột rột
Tui ra chợ mua đường thốt nốt
Tui mua cân bột cùng gói đậu xanh
Tui về nấu chè trôi nước đặt lại tên anh
Để cho trong trào ngoài quận
Biết tiếng thằng Sở Khanh điếm đàng

- Cái cò là cái cò kỳ
Ăn cơm nhà dì, uống nước nhà cô
Đêm nằm thì ngáy o o
Chưa đi đến chợ đã lo ăn quà
Hàng bánh hàng bún bầy ra
Củ từ khoai sọ, đến bà cháo kê
Ăn rồi cắp đít ra về
Thấy hàng chả chó, lại lê chân vào
Chả nầy bà bán ra sao
Ba đồng một gắp, thì nào tôi mua!
Nói dối rằng mua cho chồng
Về đến quãng đồng, ngả nón ra ăn
Ăn rồi đau quặn đau quăn
Chạy về cho kịp, nằm lăn cả ngày
Đem tiền đi bói ông thầy
Bói ra quẻ nầy: những chả cùng nem
Ông thầy (Thầy bói) nói dối đã quen
Nào ai ăn chả ăn nem bao giờ!

- Cái cú cái cao (câu)
Mặc áo em tao
Làm tổ cây cà
Làm nhà cây chanh
Đọc canh bờ giếng
Mở miệng tiếng kèn
Hỡi cô trồng sen
Cho anh hai lá
Hỡi cô trồng bưởi
Cho anh hái hoa
Có một cụm cà
Với ba cụm bí
Con nhà ông Lý
Mặc áo tía tô
Con nhà thằng Ngô
Mặc áo lang khách
Hai con chim khách
Đánh nhau trên cây
Hai cái bánh dầy
Đánh nhau mâm cỗ
Hai cái hạt đỗ
Đánh nhau nồi rang

- Chị em ta như bánh đa bánh đúc
Chị em người thì dùi đục cẳng tay
Chị em ta đồng quà, tấm bánh,
Chị em người, đòn gánh gót chân!

- Chẳng ngon cũng bánh lá dong
Tuy rằng xấu xí cũng dòng con quan
Chẳng ngon cũng bánh lá dong
Dù em có dại cũng dòng trâm anh.

- Chọc gậy bánh xe.

- Chợ Vị Hoàng một tháng sáu phiên
Cùng cô hàng xóm kết duyên bán hàng
Hàng cô cánh kiến võ vàng
Giây thau giây thép giây đàn lưỡi câu
Gương soi với lược chải đầu
Hòn son bánh mực gương Tầu bày ra
Vải đen vải trắng lụa là
Quần hồng áo tía đem ra bầy hàng
Xem bài chợ quê Chợ Quê
Chừng nào bánh đúc có xương
Dây tơ hồng có rễ, mới kết đường nghĩa nhơn.

- Cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy
Bánh dầy nếp cái con gái họ Ngô
Mướp già thì mướp có xơ
Gái già thì gái nằm trơ một mình

(Bánh dầy và con gái họ Ngô ở làng Thanh Oai Hà Đông ngon, đẹp)

- Chiều chiều lại nhớ chiều chiều
Nhớ người quân tử (áo trắng) khăn điều vắt vai.

- Vắt vai chạy ngay vô chợ
Kiếm ba đồng tiền trả nợ bánh canh.

- Chó gầy hổ mặt người nuôi
Tôi gầy, hổ mặt chúa tôi chăng là
Chúa tôi mang tiếng chúa nhà
Mượn được đứa ở khéo là đành hanh
Rạng ngày nấu cá mè ranh
Chúa ăn hết nạc, để dành xương cho
Chúa tham, chúa lại hay lo
Đêm nằm cắt việc ra cho mà làm
Chúa bà là chúa ăn tham
Đồng quà tấm bánh, cất luôn trong buồng
Ăn nhiều chết rục, chết chương
Chẳng nhớ thằng ở, chẳng thương con đòi
Ba năm được cái khố sồi
Chiều ngang một tấc, chiều dài năm gang!

- Cô (Con) gái Sơn Tây yếm thủng tày giần
Răng đen hạt nhót, đôi chân đi cù lèo
Tóc rễ tre chải lược bồ cào
Xù xì da cóc, hắc hào tứ tung
Trên đầu chấy rận như sung
Rốn lồi quả mít, má hồng trôn niêu
Cô tưởng mình cô ái ố mĩ miều
Chồng con chả lấy để liều thân ru
Hai nách cô thơm như ổ chuột chù
Mắt thì dán nhấm, lại gù lưng tôm
Trứng rận bằng quả nhãn lòng
Miệng cười tủm tỉm như sông Ngân Hà
Con rận bằng con ba ba
Đêm nằm nó ngáy cả nhà thất kinh
Hàng xóm vác gậy đi rình
Hóa ra rận đực nóng mình bò ra
Bánh đúc cô nếm nồi ba
Mía de tráng miệng hết và trăm cây
Giã gạo vú chấm đầu chày
Xay thóc cả ngày được một đấu ba
Đêm nằm nghĩ hết gần xa
Giở mình một cái, gãy mười ba thanh giường

- Cô Thỉ cô Thi
Cô đang đương thì, cô kẹo với ai ?
Cô tú kẽo kẹt cô cai
Vợ chồng thuyền chài kẽo kẹt dưới sông
Mâm cốm kẹo với mâm hồng
Bát bịt, mâm đồng kẽo kẹt một nơi
Mâm thịt kẹo với mâm xôi
Thịt bùi xôi dẻo kẹo nơi bà già
Cùi dừa kẹo với bánh đa
Cái đĩa thịt gà kẹo với lá chanh
Nồi cơm kẹo với nồi canh
Quả bí trên cành kẹo với tôm he
Bánh rán kẹo với nước chè
Cô kia cò kè kẹo với ai đây ?
Bà cốt kẹo với ông thầy
Con chim loan phượng kẹo cây ngô đồng.

- Coi đồng bạc bằng bánh xe

- Con quạ nó đứng chuồng heo
Nó kêu bớ má bánh bèo chín chưa?

- Con quạ nó đứng chuồng heo,
Nó kêu bớ má bánh bèo chín chưa?

- Công danh bánh vẽ sang giàu chiêm bao

- Dửng dưng như bánh chưng ngày tết

- Da hơ phải lửa thì co
Bánh dầy phải lửa thì to phồng phồng

- Dao vàng cắt bánh mì Tây
Cau non khéo bửa cũng dầy
Lòng thương anh vô hạn cha mẹ rầy em hết thương.

- Dì Hai ơi hỡi dì Hai
Miệng nhai bánh tráng, mồm nhai cùi dừa
Rủi (Dẫu) mà không mẹ (mạ) cháu còn cậy trông
Dì ruột thương cháu như con

- Em đây nói tức anh đáp phức cho rồi
Trăm thứ bánh, bánh men không nhân
Trăm thứ gừng, gừng khô không lá
Trăm thứ cá, cá khứa không đầu
Trăm thứ trầu trầu khô không cuống
Trăm thứ muốn, muốn vợ không vay
Trăm thứ cây, cây trắc không trái
Trăm thứ gái, gái thục nữ không chồng
Trai nam nhân anh đây đối đặng
Gái nữ nguyền em hãy tính sao?

- Em liều một cái bánh bò
Còn nào chót chét, cặp giò em chặt hai.

- Em tôi buồn ngủ lại buồn nghê
Buồn ăn cơm nếp, cháo kê, thịt gà
Buồn ăn bánh đúc, bánh đa
Buồn ăn khoai nướng cùng là ngô rang!

- Gãi góc bánh chưng

- Ghe không tay sao kêu ghe vạch
Bánh không cẳng sao gọi bánh bò
Anh đà đối đặng, hãy chèo đò theo anh

- Gió đánh (đặp) cành đa
Thầy tưởng rằng ma
Thầy ù thầy chạy
Ba thằng ba gậy
Đi đón thầy về
Bắt con lợn sề
Cho thầy chọc tiết
Bắt con cá diếc
Cho thầy bóc mang
Bát con tôm càng
Cho thầy bóc vỏ
Lấy đôi đũa đỏ
Cho thầy gải lưng
Bóc đồng bánh chưng
Cho thầy chấm mật
Có bản khác: Đom đóm bay qua
Học trò thò lò mũi xanh
Ăn vụng bánh đúc chạy quanh nhà thầy.

- Hà Nội như động tiên sa
Sáu giờ máy hết đèn xa đèn gần
Vui nhất là chợ Đồng Xuân
Thức gì cũng có xa gần bán mua
Giữa chợ có anh hàng dừa
Hàng cam, hàng quít, hàng dưa, hàng hồng
Ai ơi đứng lại mà trông
Hàng vóc, hàng nhiễu thong dong nượp nà
Cổng chợ có chị hàng hoa
Có người đổi bạc chạy ra chạy vào
Lại thêm “sực tắc” bán rao
Kẹo cau, kẹo đạn, miến xào, bún bung
Lại thêm bánh rán, kẹo vừng
Trước mặt bún chả, sau lưng bánh giò
Ồn ào chuyện nhỏ, chuyện to
Líu lo chú khách bánh bò bán rao
Xăm xăm khi mới bước vào
Hàng tôm, hàng tép xôn xao mọi bề
Lịch sự là chị hàng lê
Quàng quạc hàng vịt, tò te hàng gà
Nứt nở như chị hàng na
Chua vào hàng sấu, ngọt ra hàng đường

- Hai tay bưng quả bánh bò
Giấu cha giấu mẹ cho trò đi thi

- Hò...ơi...má ơi đừng gả con xa
Chim kêu mà vượn hú hò...ơi…
Chim kêu mà vượn hú biết nhà má đâu
Từ ngày xa đất Tiền Giang
Em theo anh về xứ Cảnh Đờn
Muỗi kêu mà như sáo thổi, đĩa lềnh tựa bánh canh
Em yêu anh nên đành xa xứ,
Xuôi ghe chèo miệt thứ Cà Mau
Gió lao xao thổi vào mái lá, như ru tình cô gái Tiền Giang ,
Yêu quê hương thương miền cổ cựu,
Vấn vương tình đất tổ quê cha
Đêm đêm ra đứng hàng ba
Trông về quê mẹ lệ sa buồn buồn
À ơi... Ới ơi... bông bần rụng trắng ngoài sông
Lấy chồng xa xứ khó mong ngày về,
Xa xưa con ở vựa kề
Bên ba mà bên má vỗ về ca dao,
Má ơi đừng gả con xa,
Chim kêu mà vượn hú biết nhà má đâu,
Sương khuya ướt đọng giàn bầu,
Em về miệt thứ bỏ sầu cho ai.

- Kẻ chơi một huyện Thanh Trì
Mọc thì gạo xáo, Láng thì trồng rau
Đình Gừng bán cá đội đầu
Định Công đan gối, Lủ Cầu bánh trong.

- Kẻ Dầu có quán Đình Thanh
Kẻ Hạc ta có Ba Đình Ba Voi
Mười tám kéo thuyền xuống bơi
Mười chín giã bánh Hai mươi rước thần (*)

- Bánh dầy:
Ít bột không nặn được nhiều bánh

- Khoai làng Triều Khúc
Bánh đúc Đơ Bùi

- Khôn khéo bánh dầy vụng dại chày cối

- Không ngon cũng bánh lá dong,
Dù có em có dại cũng dòng con quan.
Không ngon cũng bánh lá gai,
Dù anh có dại cũng trai học trò.

- Kính cha, tấm lụa tấm là,
Trọng cha, đồng quà tấm bánh.

- Lầu nào cao cho bằng lâu ông Chánh,
Bánh nào trắng cho bằng bánh bò bông.
Bớ cô Ba ơi! Khoan hãy lấy chồng.
Ở đây buôn thị bán hồng,
Lấy tiền nuôi cha mẹ, để tấm lòng thương anh.

- Lạt này gói bánh chưng xanh
Cho mai lấy trúc cho anh lấy nàng.

- Làng Gạ đi bán bánh trôi
Làng Sù bán bún dính môi lằng nhằng.

- Lòng em muốn lấy thợ sơn
Một mình một cỗ còn hơn thợ kèn
Lòng em muốn lấy thợ kèn
Đám trọng được bánh, đám hèn được xôi

- Lòng ta muốn lấy thợ kèn
Đám sang thì bánh đám hèn thì xôi

- Mạch nha Phi Thổ
Bánh nổ Thu Xà
Muốn ăn chà là
Lên núi Ðịnh Cương…+

- Lúc thương nhau cho đường thêm bánh
Buổi ghét nhau tay đánh miệng la

- Mấy đời bánh đúc có xương
Mấy đời dì ghẻ lại thương con chồng

- Mấy đời bánh đúc có xương
Mấy đời trọc phú lại thương dân nghèọ

- Mắm Mỹ á, cá Vực Tre,
Mắt gừng Đức Phổ,
Bánh nổ Nghĩa Hành,
Đậu xanh Sơn Tịnh.

(Các địa danh trên thuộc tỉnh Quảng Ngãi.)

- Mắt bánh rán,
Trán bánh chưng
Lưng tôm càng

(Trâu có mắt lớn, cái trán vuông vức như cái bánh chưng và lưng không oằn là trâu khỏe mạnh).

- Mặt bánh đúc

- Mặt bèn bẹt như bánh dầy

- Mẹ đánh chẳng ngán
Cứ giữ cái thói bánh tráng cùi dừa.

- Một cụm cà là ba cụm lý.

- Con nhà ông Lý mặc áo tía tô
Con nhà thằng Ngô, mặc áo người khách
Hai con chim khách mỗ nhau trên cây
Hai cái bánh giầy, đánh nhau mâm cỗ
Hai hạt đậu đỏ, đánh nổ nồi rang
Hai con kiến càng đánh nhau lọ mật
Hai mươi hòn đất đánh vật bờ ao
Mày tát chuôm ta, tao tát chuôm mày
Mày đầy rổ cá, tao đầy rổ tô
Mày đi chợ Hôm, tao đi chợ Rền
Mày ngồi cửa Đền, tao đứng cổng vua
Mày làm mắm chua, tao làm mắm thính
Mày con ong Chánh, tao con ông Xã
Mày là cái Cả, tao là Cái Hai
Mày đội bù Đài, tao đội nón méo
Mày cầm cái kéo, tao cầm cái dao
Mầy nói làm sao, tao nói làm vậy
Mày đi buôn cậy, tao đi buôn hồng
Mày đi lấy chồng, tao đi lấy vợ
Mày lê kẻ Chợ, tao về nhà quê

- Một lời nói, được quan tiền tấm bánh,
Một lời nói, được đòn gánh phang nghiêng.

- Mứt gừng Đức Phổ
Bánh Nổ Ðức Thành
Đậu xanh Sơn Tịnh.

- Má ơi con muốn lấy ông thầy chùa
Chuối, xôi, bông, bánh, bốn mùa má ấm thân.

- Má bánh đúc da đường phèn.

- Má bánh đúc mặt mầm xôi.

- Má bánh bầu xem lâu muốn chử,
Mặt chữ điền tiền rưỡi muốn mua.

- Mèo già ăn trộm
Mèo ốm phải đòn
Mèo con phải vạ
Con quạ đứt đuôi
Con ruồi đứt cánh
Đòn gánh có mấu
FCủ ấu có sừng
Bánh chưng có lá
Con cá có vây
Ông thầy có sách
Thợ ngạch có dao
Thợ rào có búa
Xay lúa có giàng
Việc làng có mõ
Cắt cỏ có liềm
Câu liêm có lưỡi
Cây bưởi có hoa
Cây cà có trái
Con gái có chồng
Đàn ông có vợ
Kẻ chợ có vua
Trên chùa có Bụt

- Mình tròn, da lại trắng tinh
Hể nóng đến mình thì ưỡn vú ra.
Ăn phải thịt gà lại tịt vú đi.

(Bánh đa trát chè kê)

- Muốn ăn bánh ít bánh gai
Lấy chồng Bình Ðịnh sợ dài đường đi.

- Muốn ăn bánh ít lá gai,
Lấy chồng Bình Định sợ dài đường đi.

- Muốn ăn bánh ít nhân mè,
Lấy chồng Hòa Đại đạp mè đen chân.
Muốn ăn bánh ít nhân tôm
Lấy chồng Hòa Đại ăn cơm ghế mì.

(Hòa Đại: Thuộc huyện Phù Cát, Bình Định.)

- Muốn ngon ăn chả giò,
Muốn no ăn bánh đúc.

- Nước da bánh mật

- Nước mắm chanh, đành ăn bánh hỏi
Qua thương nàng theo dõi mấy năm
Cớ sao vắng bặt tin thầm
Hay là thục nữ có hồng nơi nao.

- Nước mắm ngon dành ăn bánh hỏi
Qua thương nàng mòn mỏi mấy năm

- Nắng đổ chang chang
Thấy mặt con bán khoai lang
Tui bàng hoàng muốn làm cử rét
Trời mưa sấm sét
Thấy mặt con bán bánh tét
Tui muốn hét rụng rời…

- Nào nghề bánh trái cũng là
Đến khi ky chạp trong nhà càng hay

- Nem chả Hòa Vang
Bánh Tổ Hội An
Khoai lang Trà Kiệu
Cơm rượu Tam Kỳ…

- Người dưng ơi hỡi người dưng
Bánh dầy phải lửa thì sưng phồng phồng

- Nhật Tân đào nở tưng bừng
Làng Quảng bánh mật, bánh chưng giãi đầy
Tây Hồ xách bị cả ngày
Nghi Tàm chặt rẽ được ngay quan tiền.
Yên Phụ buôn trám dưới thuyền
Xuống đò phố Mới bán than quạt trà.
Làng Võng bán lợn bán gà
Làng Thụy nấu rượu la cà cả đêm.
Làng Hồ làm giấy thực nền
Chợ Bưởi lại có cô tiên bán hàng
Làng Sài dệt lĩnh quay tơ
Làng Sở chi có xuống hồ quanh năm.

-Quà đói bánh giò,
Quà no bánh đúc.

- Nôi Am là chính quê em
Bện thừng, đẽo guốc đã quen lắm rồi
Lại còn nổi tiếng khắp nơi
Làm bánh mứt kẹo ăn chơi tết, rằm.

- Ông cúm bà Co,
Ông từ trong Nghệ,
Ông bò ra đây,
Tín chủ tôi nay
Có chút quà nầy,
Mắm tôm bánh đúc,
Ông xơi xong rồi
Mời ông đi xa.

-Trò Chơi:

Ông Giẳng ông Giăng
Xuống chơi với tôi
Có bầu có bạn
Có bát cơm xôi
Có nồi cơm nếp
Có ệp bánh chưng
Có lưng hũ rượu
Có chiếu đánh đu
Bồ cu vẩy chài (*)
Bắt trai bỏ giỏ
Cái đỏ bế em (*)
Đi xem đánh cá
Cái rá vo gạo
Cái gáo múc nước
Cái lược chải đầu
Có trâu cày ruộng
Có muống thả ao
Có sao trên trời

(Cái đỏ tiếng gọi đứa con gái; Có bản khác: Thằng cu xí xoài).

- Sớm mai tôi lên núi
Tôi xách cái còng queo
Bắt được con công
Đem về cho ông
Ông cho trái thị
Đem về cho chị
Chi cho cá rô
Đem về cho cô
cô cho bánh ú
Đem về cho chú
Chú cho buồng cau
Chú thím rầy lộn nhau
Thôi, tôi trả buồng cau cho chú
Trả bánh ú cho cô
Trả cá rô cho chị
Trả trái thị cho ông
Xách con công về rừng

- Sa Nam trên chợ dưới đò
Bánh đúc hai dãy, thịt bò mê thiên

- Sông Thương nước chảy đôi dòng
Đèn khêu đôi ngọn em trông ngọn nào
Muốn tắm mát lên ngọn Sông Đào
Muốn ăn sim chín thì vào rừng xanh
Đôi tay em víu đôi cành
Quả chín em bẻ quả xanh thì đừng
Ba bốn năm nay ăn ở trên rừng
Chim kêu vượn hú nửa mừng nửa lo
Sa chân lỡ bước xuống đò
Gieo mình xuống sạp những lo cùng phiền
Chợ Vị Hoàng một tháng sáu phiên
Gặp cô hàng xén kết nhân duyên bán hàng
Hàng cô cánh kiến vỏ vang
Giây thau giây thép giây đàn lưỡi câu
Gương soi với lược chải đầu
Hòn son bánh mucgượng Tàu bày ra
Đèn nhang sắp để trong nhà
Giấy tiền vàng bạc đem ra bày hàng
(Chợ Vị Hoàng thuộc thành phố Nam Định).

- Tấp tửng như trẻ được bánh

- Tay cầm cái bánh ít ngọt
Tay bưng chén rượu bọt
Miệng kêu bớ ông mai ơi
Đèn treo trước gió, bấc cháy sáng ngời
Ưng không tự bụng, trời nào ép duyên.

- Thầy chùa đi lùa bánh cúng
Vợ ở nhà xách thúng đi theo

- Thọc gậy bánh xe

- Thanh Trì có bánh cuốn ngon
Có gò Ngũ Nhạc, có con sông Hồng
Thanh Trì cảnh đẹp người đông
Có cây sáo trúc bên đồng lúa xanh

- Tháp Bánh Ít đứng sít cầu Bà Gi
Non xanh nước cũng xanh rì
Từ Nam ra Bắc ai cũng đi đường này

(Bãi cát Tiên Sa Ở chân bán đảo Sơn Trà. Tương truyền nơi đây xưa cảnh đẹp, các nàng tiên thường xuống tắm và chơi cờ; Tháp Bánh ít: Tháp Chăm nằm Ở chân núi Thú Thiện, cạnh; một nhánh của sông Côn. Trên sông có cầu tục gọi là câu Bà Di, Đà Nẵng)

- Thênh thênh chiếc bánh giữa dòng,
Thương thân góa bụa phòng không lỡ thì.
Gió đưa cây trúc ngã quì,
Ba năm chực tiết còn gì là xuân.
Giàu thì thịt cá cơm canh,
Khó thì lưng rau đĩa muối cúng anh tôi đi lấy chồng.
Hỡi anh chồng cũ tôi ơi!
Anh có khôn thì xin anh trở dậy ăn xôi nghe kèn.
Thôi anh đã về nghiệp ấy xin anh đừng ghen,
Để cho người khác cầm quyền thê nhi.
Miệng em khóc tay em bế ẳm ông thần vì,
Tay em gạt nước mắt tay em thắp nén nhang,
Bởi vì đâu mà nên nỗi xót xa muôn vàn.

- Thuyền không bánh lái thuyền quày
Con không cha mẹ, ai bày con nên
(Có bản khác: Em không cha mẹ, bảo bày sao nên)

- Tiếng anh ăn học cũng thông,
Lại đây em hỏi làm bánh bò bông bột gì?

- Làm bánh bò bông bằng bột tàn mì
Trứng gà khuấy lộn nó quì bốn tai.

- Trời mưa lâm râm
Cây trâm có trái
Con gái có duyên
Đồng tiền có lỗ
Bánh tổ thì ngon
Bánh dòn thì béo
Cái kéo thợ may
Cái cày làm ruộng
Cái xuổng đắp bờ
Cái lờ đơm cá
Cái ná bắn chim
Cái kim may áo
Cái giáo đi săn
Cái khăn bịt đầu
Cái cầu đi chợ
Có vợ đàn ông
Có chồng con gái.

- Ông cu đi câu
Để trâu ăn lúa
Bắt được chặt đầu, chặt đầu đuôi
Còn hai con mắt đem nuôi mẹ già.

- Tráng bánh chưng lưng tôm càng

- Tròn như mặt trăng
Đó là bánh xèo
Có cưới có cheo
Đó là bánh hỏi
Đi đứng mệt mỏi
Đó là bánh bò
Ăn không đặng no
Đó là bánh ít
Giống nhau như hệt
Đó là bánh in…

- Vừa nghe tàu điện rung chuông
Leng keng đánh thức màn sương Tây Hồ.
Đường vui rộn bánh xe bò,
Lao xao Yên Phụ tiếng hò gọi nhau.
Hỏi mình: - Chuyên chở về đâu
Ngụy trang xanh ngắt một màu thế kia?
Rằng: - Rau Quảng Bá đây mà,
Rau vào xí nghiệp, rau ra chiến trường.
Rau tình, rau nghĩa quê hương
Lại đây, đẩy một đoạn đường hộ rau.

- Vái ông Tơ một chầu bánh tráng
Vái bà Nguyệt một tán đường đinh
Đôi ta gá nghĩa chung tình
Dầu ăn cơm quán ngủ đình cũng ưng

- Vui nhất là chợ Đồng Xuân
Trông lên thấy dãy hàng cà
Bánh đúc, bánh đậu, bánh đa, xôi vò
Trông lên thấy dãy thịt bò
Chú bồi, chú khách đợi chờ bán mua
Trông lên thấy dãy hàng cua
Em xách một rỏ, anh mua mấy hào
Trông lên dãy phố Hàng Đào
Miệng chào hớn hở anh vào cùng em.

ST.

Tiêu đề: Re: Ca dao về chữ Bánh Wed May 30 2012, 09:43

- Ông cu đi câu
Để trâu ăn lúa
Bắt được chặt đầu, chặt đầu đuôi
Còn hai con mắt đem nuôi mẹ già.

Câu nào cũng tả về bánh, riêng 4 câu nầy HB nghĩ hoài hỏng biết nó là bánh gì luôn suy nghĩ

Tiêu đề: Re: Ca dao về chữ Bánh Wed May 30 2012, 12:28

Anh cũng bó tay, lúc lấy bài này về, suy nghĩ hoài mà cũng không hiểu câu đó.

Chắc do người post trước lấy ở đâu đó về mà thiếu mất một đoạn chăng? hoa hồng nhỏ

Tiêu đề: Re: Ca dao về chữ Bánh Wed May 30 2012, 13:59

Bánh gì mà chặt đầu đuôi HB nghĩ có thể là bánh Khúc, mà có nơi còn gọi là xôi Cúc. Bánh nầy làm bằng bột nếp có nhân đậu xanh và bao ngoài bằng một lớp xôi trắng.

» Bơm Bánh Xe
» Bánh Ly Dị
» HAI CHIẾC BÁNH BAO
» NGƯỜI BÁN BÁNH MỲ
» BÁNH NÀO NGON HƠN