Cổ Học Tinh Hoa

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Sat May 19 2012, 14:24

HOÀ THUẬN VỚI MỌI NGƯỜI

Lưu Ngưng Chi đang đi giày. Có người đến nhận, ông đưa ngay. Sau người ấy tìm thấy giày, đem giày ông lại trả. Ông nhất định không nhận nữa.
Thẩm Lân Sĩ đang đi giày. Cũng có người đến nhận. Sau người ta tìm thấy giày, vội đem trả lại, ông lân Sĩ nhận ngay. Việc này tuy là việc nhỏ mọn. Song ở đời, ta nên cư xử như ông Lân Sĩ, không nên như ông Ngưng Chi.
Tô Thức

LỜI BÀN:

Giày của mình, mình đang đi, có người đến nhận mà mình cũng đưa, không thèm cãi "của tao, của mày" như Ngưng Chi và Lân Sĩ thực ở đời cũng là hiếm có. Kịp khi người ta tìm thấy giày của người ta, đem giày mình trả lại là người ta biết nhầm lỗi. Nếu mình khăng khăng không chịu nhận, là mình quá ư nghiêm khắc mà làm ngăn trở lòng hối của người ta. Bằng lòng nhận mới tỏ rõ tám lòng bao dung được người, mới thực là người đầy hoà khí để cư xử với quần chúng vậy.
(Theo Cổ học tinh hoa của Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân. NXB Trẻ, 1992)

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Sat May 19 2012, 14:28

71. Say Tỉnh Đục Trong

Khuất Nguyên làm quan đại phu cho đời Hoài Vương nước Sở, bị kẻ sàm báng mà phải phóng khí. Mặt mũi tiều tụy, hình dong khô héo, Khuất Nguyên vừa đi, vừa hát trên bờ đầm.
Có ông lão đánh cá trông thấy, hỏi rằng:
-Ông có phải là Tam lư đại phu đó không? Sao mà đến nỗi khốn khổ như vậy?
Khuất Nguyên nói:
-Cả đời đục cả, một mình ta trong ; mọi người say cả, một mình ta tỉnh ; bởi vậy cho nên ta phải phóng khí.
Ông lão đánh cá nói:
-Thánh nhân không câu nệ việc gì, lại hay tùy thời. Có phải cả đời đục cả, sao không khuấy thêm bùn, vỗ thêm sóng cho đục một thể; loài người say cả, sao ông không ăn cả men, húp cả bã cho say một thể? Việc gì mà phải lo xa, nghĩ sâu, để cho đến nỗi phải phóng khí ?
Khuất Nguyên nói:
-Tôi nghe: mới gội đầu tất phải chải mũ, mới tắm ra tất phải thay áo ; có đâu lại chịu đem cái thân trong sạch mà để cho vật dơ bẩn dính vào mình được? Chẳng thà nhảy xuống sông Tương, vùi xác trong bụng cá, chớ sao đang trắng lôm lốp, lại chịu để dây phải bụi dơ.
Ông lão đánh cá nghe nói tủm tỉm cười, quay bơi chèo đi, rồi hát rằng:

Sông Tương nước chảy trong veo,
Thì ta đem giặt cái lèo mũ ta,
Sông Tương nước đục phù sa,
Thì ta lội xuống để mà rửa chân.

Hát xong, đi thẳng, không nói gì nữa cả.

Khuất Nguyên

Giải Nghĩa:

Sàm băng: dèm pha, chế mĩa
Phóng khí: đuổi đi nơi khác, bỏ không dùng nữa
Tam lư đại phu: quan đại phu Tam Lư, Tam lư là họ của Khuất Nguyên
Tương: sông Tương giang, một con sông lớn chảy qua tỉnh Hồ Nam, rồi nhập vào Động Đình hồ
Lèo: giải mũ, mũ thường có hai giải để buộc cho chặt (mũ đời cổ)

Lời Bàn:

Bài này tác giả chính là Khuất Nguyên, mượn lời lão đánh cá mà đặt lối vấn đáp. Mấy câu hát của lão đánh cá, thì có ý khuyên Khuất Nguyên hoa quang đồng trần với đời, mấy câu Khuất Nguyên nói thì lại phản đối lại ; “chết thời thôi, chớ không chịu theo thời, không chịu dày dạn, sống đục không bằng thác trong.” Oài! Không nỡ bỏ nước nhà mà lẩn lút đi ở nơi khác lại cũng không chịu cùng tiểu nhân mà cẩu thả sống, cho nên khi qua đời, quả nhiên vùi xác vào bụng cá trong sông Mịch la, lấy nước sông Mịch mà tẩy uế sự dơ bẩn, thật là nghìn thu trung nghĩa, dòng nước trong xanh, khiến cho ai xem truyện Khuất Nguyên cũng đều ngậm ngùi thương nhớ và sinh lòng phấn khởi.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Sat May 19 2012, 14:36

72. NHAN SÚC NÓI CHUYỆN VỚI TỀ VƯƠNG

Vua Tuyên Vương nước Tề đến chơi nhà Nhan Súc.
Vua bảo: "Súc lại đây".

Nhan Súc cung bảo: “Vua lại đây”

Các quan thấy vậy, nói: “Vua là bậc chí tôn, Súc là kẻ thần hạ, Vua bảo: "Súc lại đây", Súc cũng bảo: “Vua lại đây”; như thế có nghe được hay không?".

Nhan Súc nói: 'Vua gọi Súc, mà Súc lại thì Súc là người hâm mộ thần thế. Súc gọi vua mà vua lại thì vua là người quý trọng hiền sĩ. Nếu để Súc này mang tiếng hâm mộ quyền thế thì sao bằng để nhà vua được tiếng là quý trọng hiền tài".

Vua nghe nói giận lắm, gắt lên rằng: “Vua quý hay kẻ sĩ quý?”.

Nhan Súc đáp: "Sĩ quý vua không quý".

Vua hỏi: “Có sách nào nói thế không?”

Nhan Súc thưa: "Có. Ngày trước, nước Tần sang đánh nước Tề, có hạ lệnh: "Ai dám đến gần mộ ông Liễu Hạ Quý mà kiếm củi, thì phải xử tử". Lại có lệnh: “Ai lấy được đầu vua Tề thì được phong hầu và thưởng nghìn lạng vàng”. Xem thế đủ biết cái dầu ông vua sống thực không bằng cái mả kẻ sĩ đã chết".

Vua Tuyên Vương nói: "Than ôi! Người quân tử ai mà dám khinh! Quả nhân cam chịu lỗi. Nay quả nhân xin làm đệ tử để tiên sinh dạy bảo cho. Tiên sinh mà về với quả nhân, thì được ăn sung, mặc sướng, lên xe, xuống ngựa, vợ con được quần áo xênh xang tha hồ đẹp?".
Nhan Súc từ chối, nói: "Ngọc vốn ở núi, lấy ra mài dũa, chế làm đồ vật, tuy đem bày biện có phần quý báu, nhưng cũng là hỏng, vì vóc ngọc không còn. Kẻ sĩ sinh nơi thôn dã bỏ ra làm quan, tuy vinh hiển thật, song tinh thần không còn được toàn. Súc xin ở nhà, lúc đói mới ăn thì cũng ngon miệng như ăn cơm thịt; lúc đi, cứ bước một khoan thai, thì cũng nhẹ nhàng như lên xe, xuống ngựa; suốt đời không tội lỗi cùng ai, thì cũng sung sướng như quan cao chức trọng. Hình thần lúc nào cũng được trong sạch chính đính, thế là đủ khoan khoái cho Súc rồi .
Nói đoạn, Nhan Súc tạ vua Tuyên Vương mà lui vào.

CHÚ THÍCH:

Liễu Hạ Quý người hiền sĩ thời Xuân Thu .

LỜI BÀN:

Xem lời Nhan Súc đôi đáp với vua Tuyên Vương thì đủ biết phẩm giá con người ta thực quý hơn ngôi vua chúa . Thế mà ở đời nhiều kẻ ham mê phú quý. đến nối mất cà nhân cách. chôn cả lương tâm, thì thật là khờ dại. đem một sự rất quý mà đổi lấy những sự hão huyền bế ngoài rất đáng khinh. Người ta có vô cầu mà giữ được thiền tước, không ít bản tính thì suốt đời mới không nhục và nhân phẩm mới cao.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Sun May 20 2012, 20:46

73. KHÂU CHUẨN THƯƠNG NHỚ MẸ

Ông Khấu Chuẩn thuở nhỏ, tính hay du đảng, không giữ lễ phép, lại thích chơi chim, chơi chó. Bà mẹ ông vốn là người nghiêm khấc; thấy con thế quở phạt luôn, mà ông vẫn không chừa.

Một hôm, ông bỏ học đi chơi, bà mẹ giận lắm, cầm cái quả cân ném ông, trúng phải chân, máu chảy đầm đìa... Ông bị đau, ít lâu mới khỏi. Tự bấy giờ, ông không dám lêu lỏng, phóng túng, chỉ chuyên cần học tập. Về sau, thi đỗ, làm quan đến Tể Tướng. Lúc ông quý hiển, thì mẹ ông đã tạ thế rồi. Mỗi khi ông sờ đến vết thương ở chân, thì ông lại nức nở khóc lóc và nói rằng: chính cái vết thương này làm cho ta nên người đây".

Nhân Phả

Chú Thích:

Khấu Chuẩn. người đời nhà Tống đổ Tiến sĩ, làm quan đời vua Chân Tôn đến chức Tể Tướng. có công đánh giặc Khiết, Đan .

Lời Bàn:

Mẹ làm cho con đến chảy máu chân đến thành vết thương cũng là quá. Nhưng chẳng qua cũng là một cơn giận dữ bất ngờ đến nỗi thế. Chớ thực bản tâm là có ý muốn răn bảo con, cố làm cho con chừa dược những nết xấu đi, thực là một bà hiền mẫu biết dạy con vậy. Còn ông Khấu Chuẩn vì cái vết thương ấy mà thành ra học tập trở nên một người quý hiển, mỗi khi trông
thấy vết chân lại ngậm ngùi nhớ đến mẹ thì cũng là một đứa con khá biết nghe lời mẹ và thương mẹ suốt đời vậy.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Sun May 20 2012, 20:50

74. TÌNH MẸ CON CỦA LOÀI VƯỢN

Ở đất Vũ Bình có giống vượn lông đỏ như vang, non như tơ trông xa nhấp nhánh rất là đẹp mắt. Có hai mẹ con vượn, mẹ thì khôn ngoan tai quái; con thì ngây ngô, nhẹ dạ, nhưng lúc nào cũng đi liền bên vượn mẹ. Người đi săn không thể nào nhử mồi, đánh bẫy được, mới lấy thuốc độc xát đầu mũi tên, rình lúc vượn mẹ vô ý thì bắn. Vượn mẹ biết mình không thể sống được, vắt sữa ra cho con uống. Xong rồi lăn ra chết.

Người đi săn quay về phía vượn con, cầm roi quật vào cái xác vượn mẹ. Vượn con thấy kêu gào thương xót, chạy lại gần, người đi săn bắt sống được. Lúc về nhà cứ đêm đêm, vượn con nằm phục bên xác mẹ, thì mới yên; một đôi khi lại ôm lấy kêu gào vật vả rất thảm thiết. Không được mấy hôm, vượn con cũng chết.

Than ôi ! Vượn là giống vật còn biết thương mẹ, liều chết với mẹ, huống chi là giống người lại nỡ nhẫn tâm quên mẹ, phụ lòng mẹ ư!

Tống Liêm

Chú Thích:

Vũ Bình: tên đất ở vào địa phận phủ Định Châu tỉnh Phúc kiến bây giờ. "
Tống Liêm: người đời nhà Minh học giỏi, nhớ người từ lúc trẻ đến lúc già, không có hôm nào rời quyển sách văn chương dồi dào làm nhà Nguyên 210 quyển.

Lời Bàn:

Vượn mẹ đến chết án còn thương con thực là “người mẹ sinh ra chỉ để thương con” Vượn con thuơng mẹ đến nổi phải chết thực là đáng khen và đáng làm gương cho những mẹ bất từ, những con bất hiếu ở vào thời đại phong hoá suy đồi này.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Sun May 20 2012, 20:53

75. HỌC TRÒ BIẾT HỌC

Công Mình Tuyên đến học thầy Tăng Tử. Ở nhà thầy đã ba năm mà không mấy khi đọc sách.

Thầy Tăng Tử hỏi: "Ngươi đến đây học đã ba năm nay, ta xem ý ngươi không mấy khi học tập sách vở như các anh em, là tại làm sao?”

Công Minh Tuyên nói: "Thưa thầy, con vẫn học. Con thấy thầy ở trong nhà, trước mặt song thân, lúc nào cũng hiếu thuận hòa nhã, cho đến giống vật như chó, mèo, thầy cũng không quở mắng bao giờ; thầy ứng tiếp bạn bè cung kinh ưng dung, rất có lễ độ, kẻ dở người hay, ai nấy đểu khâm phục, thầy ở triều đình, đối với kẻ dưới bề ngoài rất là nghiêm trọng, mà trong bụng rất là nhân từ; không có ý hại ai bao giờ cả. Ba điều ấy con lấy làm vui lòng mà mãi làm chưa được. Con đâu dám không học mà cứ ở cửa nhà thầy".

Thầy Tăng Tử nghe đoạn, tạ lại Công Minh Tuyên và nói rằng: “Ta nay không bằng nhà ngươi”.

Thuyết Uyển

Chú Thích:

Cồng Minh Tuyên người nước Lỗ về đời Xuân Thu, học trò của Tăng Tử

Lời Bàn:

Học trò như Công Minh Tuyên, thầy dạy như Tăng Tử, mới thật là học trò biết học, ông thầy biết dạy, xứng đáng thầy trò vậy . Làm ông thầy, không những lấy trí thức mà truyền thụ, lại con lấy đức tính để làm gương giáo hoá cho kẻ đi học nữa . Sách có câu: “Di ngôn vi giáo, dĩ thân vi giáo” cũng là lấy nghĩa ấy. Làm học trò không những bo bo ở việc học tập văn bài, lại phải học cả động, tính, ngữ, mặc, thái độ, hình dung của thầy để bất chước cho được như thầy nữa. Học như thế mới học được cái tinh hoa. Công Minh Tuyên chỉ học ba điều kể trong bài này, mà tức là học được đủ bổn phận của một người đối với gia tộc và xã hội vậy. Đây là học ở trường học thường; mà biết học còn hay như thế; huống chi học trường tự nhiên là trường thế giới, mà biết học thì hay còn biết đến là chừng nào!

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Sun May 20 2012, 21:03

76. Một người nhà quê

Một người nhà quê dãi cỏ phơi ở chân giậu. Hôm sau ra vơ cỏ, nghe thấy tiếng kêu "tích tích"; lật lên xem thì bắt ngay được một con chim trĩ.
Anh ta thấy thế, lại cứ để cỏ đấy, có ý mong ngày mai lại bắt được con trĩ nữa. Hôm sau ra, lắng tai nghe lại thấy tiếng "tích tích" như hôm trước. Trong bụng mừng thầm, anh ta liền bới cỏ lên nhưng trong đó lại là một con rắn và nó cắn ngay vào tay anh ta. Anh ta bị thương rồi chết .

Úc Ly Tử nói rằng : "Một việc nhỏ ấy đủ làm gương cho ta. Trong thiên hạ có cái phúc không tưởng được thế, mà may được thế; cũng có cái họa không ngờ đến thế mà xảy ra thế!"

Úc Ly Tử

Lời Bàn:

Sự may rủi người ta không thể lường trước được. Trong cái may biết đâu có cái rủi và trong cái rủi biết đâu rằng có cái may?
Cũng một việc bận trước may mà bận sau chẳng may, như người nhà quê trong truyện lúc đầu gặp trĩ có lợi; nhưng sau lại gặp rắn nên bị cắn chết.
Có câu : "Tham thì thâm". Đã đắc ý một lần không nên lại đến nữa. Đến những không được như lần trước mà lại bị khinh bỉ khổ nhục nữa.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Sun May 20 2012, 21:07

77. Họa Phúc Không Lường

Một ông lão ở gần cửa ải có con ngựa tự nhiên đi sang nước Hồ mất. Người quen kẻ thuộc đều đến hỏi thăm. Ông lão nói: "Mất ngựa thế mà phúc cho tôi đấy; biết đâu!"

Cách mấy tháng, con ngựa về lại quyến thêm được một con ngựa hay nữa. Người quen kẻ thuộc đều đến mừng rỡ. Ông lão nói: "Được ngựa thế mà họa cho tôi đấy; biết đâu!"

Từ khi được ngựa hay, con ông lão thích cưỡi, chẳng may ngã què chân. Người quen kẻ thuộc đều đến hỏi thăm. Ông lào nói: "Con què thế mà phúc cho tôi đấy; biết đâu!"

Cách một năm sau, có giặc Hồ. Nhà vua bắt lính đi đánh giặc. Quân lính mười người chết đến chín. Chỉ con ông lão vì què không phải đi lính, mà cha con vẫn có nhau .

Hoài Nam Tử.

Giải Nghĩa:

khôn lường : Khó lòng dò biết được
Cửa ải: Chỗ hai nước giáp nhau mà có đường đi lại
Quyến: rủ rê đem về
Hoài Nam Tử: tên là Lưu An, tôn thất nhà Tây Hán, tức Hoài Nam Vương, làm sách nói về đạo đức .

Lời Bàn:

Họa phúc xoay vần, khó lòng biết được. Trong cái phúc, thường khi có cái hoạ nấp sẵn ở đấy, trong cái hoạ, thường khi lại có cái phúc nấp sẵn ở đấy. Cho nên đối với sự hoạ phúc, ta không nên vội lấy việc chỉ có một thời mà quyết định cho là hay mãi, hay dở mãi được. Ta chỉ nên, khi gặp phúc thì thao thủ cẩn thận, đừng có kiêu xa phóng túng, may mà giữ được phúc lâu dài; khi gặp họa, thì tu tỉnh lấy thân, đừng có ngã lòng, đừng có oán trách, may mà qua được họa lại gặp được phúc chăng.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Sun May 20 2012, 21:11

78. Vẽ gì khó

Có người thợ vẽ, vẽ cho vua nước Tề mấy bức tranh.

Vua hỏi: Vẽ cái gì khó ?

-Thưa: Vẽ chó, vẽ ngựa khó.

-Vẽ cái gì dễ ?

-Vẽ ma, vẽ quỷ dễ.

-Sao lại thế ?

-Chó, ngựa ai cũng trông thấy, vẽ mà không giống thì người ta chê cười, còn ma quỷ thì vô hình, không ai trông thấy, tuỳ ý muốn vẽ thế nào cũng được, không sợ ai bẻ, cho nên dễ vẽ.

Người nào bỏ những việc nhật dụng thường hành, chỉ chăm làm những việc kỳ dị quái gở để lòe thiên hạ, thì cũng chẳng khác nào như người thợ chỉ vẽ ma, vẽ quỉ, nghĩa là tránh cái khó mà làm cái dễ vậy.

Giải Nghĩa:

Vô hình: không có hình cho trông thấy, mó thấy
Nhật dụng thường hành : hàng ngày dùng đến mà thường làm luôn.
Kỳ dị quái gở : Lạ lùng khác hẳn sự thường.

Lời Bàn:

Trong bài nói chó, ngựa mà thực bao rộng cả những vật hữu hình, mắt có thể trông thấy, chỉ nói ma quỉ, mà thực bao rộng cả những vật vô hình trí não tưởng tượng ra. Một đằng vẽ vật hữu hình là chép lại, một đằng là vẽ vật vô hình là bày ra, ai chẳng cho chép dễ hơn bày. Nhưng xét thực, chép cho hệt khó bao nhiêu, thì bày vu vơ lại dễ bấy nhiêu. Nên ta chớ lầm, thấy kẻ làm kỳ quái khác thiên hạ, đã vội cho như thánh tuớng lắm. Ta phải trọng những người quý thực tế, biết làm hết bổn phận mình hàng ngày. Nhiều khi ở đám bình dân một mạc quê mùa mà có bao nhiêu người trung, hiếu, tiết nghĩa, dũng cảm, hào hiệp, hơn là hạng tục học, vẽ ma vẽ quỉ, chủ nghĩa loè đời mà kỳ thực tự tư tự lợi, có hại không thể nói hết được.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Tue May 22 2012, 13:34

79. Cách đâm hổ

Hai con hổ đang ăn thịt một con trâu. Biện Trang muốn ra đâm hổ. có thằng trẻ con bảo rằng:

-Hãy gượm, ông ạ. Hổ là giống bạo tàn, trâu là mồi ngon ngọt. Bây giờ hai con hổ đang cùng ăn một con trâu, thấy thịt trâu ngon, tất tranh nhau, đánh nhau. Đánh nhau thì hổ nhỏ chết mất mà hổ lớn cũng bị thương. Ông đợi đến bấy giờ hãy ra, thì có phải chỉ đâm một con, mà rồi được cả hai con không? Như thế, thì chẳng là công dùng ít mà lợi được nhiều ư ?"

Biện Trang cho lời nói là phải, làm theo y như thế, quả nhiên bắt được cả hai con hổ.

Giải nghĩa:

Biện Trang: người nước Lỗ, thời Xuân Thu làm quan Đại phu ở ấp Biện là người khỏe có tiếng, thường hay đâm được hổ.
Tàn bạo: ác nghiệt, hung tợn, hay làm hại.

Lời bàn:

Bài này cốt ý dạy ta làm việc gì biết thừa cơ mà làm, thì ít khó nhọc, mà lại dễ thành công. như Biện Trang đây, bắt hai con hổ ngay, công phu nhiều mà chưa chắc đã được. Đợi nó đánh nhau, một con chết, một con bị thương, thì ra chỉ mất công bắt một con hổ yếu (vì mới bị thương) mà rồi được cả hai con hổ vậy. Ý bài này cũng giống câu nói của Mạnh Tử: "Tuy hữu trí tuệ, bất như thừa thế; tuy hữu ti cơ, bất như đài thời." Nghĩa là tuy có khôn ngoan sáng suốt chẳng bằng thừa được cái thế, lợi dễ làm hơn, tuy có điều khi sẵn sàng, chẳng bằng đợi đến thời đáng làm mới làm thì lại được việc.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Tue May 22 2012, 13:38

80. Âm Nhạc

Âm là tự lòng người ta mà sinh ra. Lòng người có cảm giác mới thấy phát động ra âm. Âm tuy thành ở ngoài miệng, mà thực phát ra tự trong lòng.

Cho nên, nghe âm thanh mà biết được phong tục, xét phong tục mà biết được chí hướng, xem chí hướng mà biết được đạo đức, thịnh suy, khôn dại, hay dở đều hiện ra, âm nhạc không giấu được ai. Bởi vậy, cứ lấy âm nhạc mà nghiệm được một nước ra thế nào.

Đất xấu, thì cây cối khẳng khiu, nước đục thì tôm cá gầy còm. Đời suy thì lễ nghĩa phiền mà âm nhạc dâm. Những âm dâm đãng, tà khúc những âm trên bộc trong dâu mà dưới dân gian lấy làm thích là nước loạn, mà trên vua chúa lấy làm vui, là đức suy.

Âm nhạc đã không có tiết tấu, không được trang nghiêm, thuần một màu dâm đãng đã xuất ra thời chỉ cảm được cái lòng dâm đãng tà khúc mà rồi sinh ra bao nhiêu việc tà khúc gian nguy vậy.

Cho nên người quân tử để tâm vào đạo mà sửa lấy đức, chỉnh lại đức để làm âm nhạc, hòa nhạc để cho thành thuận, mà nhạc có hòa, thì mới chỉnh đốn được mọi việc.

Tuân Tử

Giải nghĩa:

Cảm giác : thấm thía, phát động và hiểu biết
Phát động: nảy hiện ra
Phong tục : những cái người trên làm cho người dưới bắt chước gọi là phong, thói quen kẻ dưới tập nhiễm nhau gọi là tục
Chí hướng: lòng thích muốn làm gì
Đạo đức: Cách ăn ở hợp với cương thường, lẽ phải.
nghiệm: ngẫm xem mà biết
Phiền: nhiều quá
Dâm đãng, tà khúc: trai gái chơi bời, nghĩ sằng làm bậy
Trên bộc trong dâu: dịch ở bốn chữ, tang trung bộc thượng, nghĩa là trên bờ sông bộc, ở trong bãi dâu, hai nơi này là chỗ trai gái chờ hẹn nhau
Loạn: rối lên, không được bình yên
Tiết tấu: điệu âm nhạc lúc mau, lúc khoan, lúc chìm, lúc bỗng
Trang nghiêm: đứng đắn, có vẻ oai vệ
Gian nguy: khốn khó nguy vong
Thành thuận: cản nào ra cảnh ấy, trên dưới có trật tự
Chỉnh đốn: thu xếp cho ngay ngắn

Lời bàn:

Nếu xem âm nhạc một nước, mà biết được nước ấy là thế nào, thì đủ biết âm nhạc có một cái quan hệ rất mật thiết với sự tồn vong thịnh suy của một nước. Ôi! Âm nhạc của nước ta hiện nay thế nào ? Có nhiều người nếu không chê rằng là ai oán chí âm,Trịnh Vệ chi thanh thì cũng không cho được rằng có vẻ hùng dũng, cái khí cao xa ở trong ấy. Tiếc rằng người đánh đàn, kéo nhị thì nhiều, nhưng quanh đi quẩn lại chỉ lưu thủy với Nam ai, còn người thực am hiểu âm luật có thể cải lương được âm nhạc chưa có mấy. Ước gì những bậc có tài nghề âm nhạc hằng lưu tâm đến, làm cho cái âm nhạc sầu não, ẻo lả kia được chỉnh đốn mà phấn chấn mãi lên, thì thực là bậc "cứu quốc" có công to đối với cả nước vậy.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Tue May 22 2012, 13:42

81. Trí và Nhân

Thầy Tử lộ yết kiến đức Khổng Tử.

Đức Khổng Tử hỏi:

-Thế nào là người trí, thế nào là người nhân?

Thầy Tử lộ thưa:

-Người trí là người làm thế nào để cho người ta biết mình, người nhân là người làm thế nào để cho người ta yêu mình .

Đức Khổng Tử bảo:

-Nhà ngươi nói như vậy cũng khá gọi là người có học vấn.

Thầy Tử lộ ra, thầy Tử Cống vào, đức Khổng Tử lại hỏi người trí, người nhân là thế nào .

Thầy Tử Cống thưa:

-Người trí là người biết người, người nhân là người yêu người.

Đức Khổng Tử bảo:

-Nhà ngươi nói như vậy, cũng khá gọi là người có học vấn.

Thầy Tử Cống ra, thầy Nhan Hồi vào, đức Khổng lại đem trí, nhân ra hỏi.

Thầy Nhan Hồi thưa:

-Người trí là người tự biết mình, người nhân là người tự yêu mình.

Đức Khổng Tử bảo:

-Nhà ngươi nói như vậy đáng gọi là bậc sĩ quân tử.

Gia Ngữ

Giải nghĩa:

Tử lộ: Học trò giỏi đức Khổng Tử có tiếng về khoa chính sự
yết kiến: đến thăm, hầu người trên
học vấn: học để cho biết nhiều, (hỏi=vấn) để cho tỉnh
Tử Cống: học trò giỏi đức Khổng có tiếng về khoa ngôn ngữ
Nhan Hồi: học trò giỏi nhất đức Khổng có tiếng về khoa đức hạnh
sĩ quân tử: bậc người thượng lưu trong xã hội, có đức hạnh, có học vấn, có kiến thức

Lời bàn:

Cũng một chữ Trí, một chữ Nhân mà ba người đáp mỗi người một khác . Không phải là trí với nhân có lắm nghĩa, thay đổi khác nhau, đó là tuỳ theo cái trình độ học vấn, kiến thức của mỗi người, mà tư tưởng thuyết minh có phần hơn, kém khác. Thầy Tử Lộ đáp như thế là người vụ ngoại, chỉ cần cho người ta biết mình, yêu mình mà thôi . Thầy Tử Cống đáp như thế là người quên mình chỉ biết người, yêu người mà thôi. So với thầy Tử Lộ thì cao hơn một bậc. Song chưa bằng thầy Nhan Hồi học như thế mới là học vị kỷ, nghĩa là học để tự biết mình và yêu mình trước rồi mới suy rộng ra đến biết người, yêu người - Biết mình yêu mình, không phải là có lòng tư kỷ hẹp hòi. Có biết mình thì mới tu tỉnh được tâm thần, cải quá, thiên thiện mà nên người ngay, người khá, tức cũng như câu: "connnais toi toi-même" của Tô lạp thị. Có yêu mình thì mới biết trọng tu * cách của mình, quí phẩm giá của mình rồi mới ra đến thân nhân, nhân dân, ái vật tức cũng như câu tục ngữ Pháp: "Charité bien ordonnée commence par soi-même".

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Tue May 22 2012, 13:45

82. Hết Lòng Vì Nước

Vua Bình Vương nước Sở nghe lời gièm pha, giết chết đại tuớng là Ngũ Xa. Ngũ Thượng là con cả Ngũ Xa cũng bị hại. Người con thứ là Ngũ Viên, bèn bỏ nước Sở, sang làm tướng nước Ngô. Trước khi đi, có đến từ giã một người bạn đang làm quan đại phu tên là Thân Bao Tư mà bảo rằng:

-Ba năm nữa, nước Sở mà không mất, thời tôi không trông thấy huynh nữa.

Thân Bao Tư nói:

-Anh làm mất nước Sở, thì tôi tất phải giữ cho nước Sở còn.

Ba năm sau, Ngũ Viên đem quân Ngô về đánh Sở. Vua Chiêu Vương nối ngôi cho Bình Vương thua chạy phải trốn vào trong núi.

Thân Bao Tư đang ở trong núi, nghe nói Ngũ Viên cường bạo, bèn sang cầu cứu nước Tần, tâu cùng vua rằng:

-Nước Ngô vô đạo quân khỏe, người nhiều, sắp đánh cả thiên hạ, bây giờ mới bắt đầu đánh một nước Sở tôi trước. Vua nước tôi phải chạy trốn, hiện nay ở Vân Mộng, sai tôi đến cáo cấp với thượng quốc.

Vua nước Tần là Ai Công bảo:

-Ừ! để rồi ta liệu, nhà ngươi hãy ra nghỉ ngoài sứ quán.

Thân Bao Tư nói:

-Vua nước tôi bây giờ đang khốn đốn, phận bầy tôi đâu dám ăn nằm yên một chỗ.

Nói đoạn cứ đứng ở giữa sân khóc lóc thảm thiết suốt bảy ngày đêm.

Ai công thấy vậy, nói rằng:

-Một nước có người bày tôi như thế, ta không cứu cũng không đành .

Rồi đem quân sang cứu nước Sở.

Quân Ngô nghe thấy tin, vội phải rút quân về.

Nước Sở nhờ thế mà không mất, vua Chiêu Vương lại lên ngôi, cho tìm Thân Bao Tư để thưởng công, thì không thấy đâu cả. Thân Bao Tư đã lánh đâu rồi.

Trước khi đi lánh, Thân Bao Tư có nói rằng:

-Mượn quân, yên nước không phải là vị thân, cứu cấp, trừ hại không phải là vị danh. Bây giờ nước đã định rồi thì ta còn cầu gì nữa?

Thuyết Uyển

Giải nghĩa:

Ngũ Xa: người nước Sở thời Xuân Thu, thờ vua Bình Vương vì can vua mà phải giết.
Ngũ Thượng: con cả Ngũ Xa, cha bị nạn, đi theo cha rồi cũng bị hại
Ngũ Viên : tức Ngũ Tử Tư con thứ Ngũ Xa, trốn chạy sang nước Ngô để mưu phục báo thù cho cha, anh.
Thân Bao Tư: người thời xuân thu làm quan đại phu thờ vua Bình Vương nước Sở, chơi thân với Ngũ Viên.

Lời bàn:

Ngũ Viên vì cha bị giết oan mà quyết chí muốn hại vua, làm cho vua mất nước là trọng chữ hiếu hơn chữ trung, có phần đáng khen, cũng có phần nên chê . Thân Bao Tư muốn cứu nước chỉ lấy nước mắt, tiếng khóc mà nên công, thực là người quá nhẫn nhục trong lúc kế cùng lực kiệt, để chuyển được người không có ý giúp cũng phải giúp, thế là có bụng rất trung, yêu vua, cứu nước vậy . Lại đáng khen hơn nữa là công to mà không lấy thưởng . Việc nghĩa phải làm là làm cho cả nước, làm được là hả, là sướng, chớ có cầu cạnh gì riêng cho thân mình?

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Wed May 23 2012, 12:44

Trang công nước Tề

Một hôm, Trang công nước Tề xa giá đi săn. Xe ra khỏi thành đi trên đường cái có con bọ ngựa, cứ đứng giữa đường, dương càng chực chống lại với cái xe. Tả, hữu thấy thế, kêu lên rằng:

-Chết! Chết!

Trang công nghe tiếng, tưởng sự gì nguy hiểm, vội vàng bắt dừng xe lại hỏi. Tả hữu thưa:

-Có con bọ ngựa thấy xe sắp đến, không tránh lại giờ càng lên muốn chống lại. Giống bọ ngựa quái lạ, chỉ biết tiến lên chớ không lui, không chịu lượng sức mình khỏe hay yếu, hễ gặp cừu địch thì đánh. Xin cứ để cho xe đi, xem bọ ngựa sống hay chết thế nào.

Trang công nói:

- Hãy khoan. Giống bọ ngựa thế mà đáng kính. Giá sử bây giờ có một người bị kẻ tàn bạo hà hiếp, không ngại gian nan, không sợ nguy hiểm, nhất quyết chí tiến lên, chọi với cường địch, chết cũng không thoái tị thì chẳng đáng nên tôn kính lắm ư!

Nói đoạn, Trang công bảo tránh xe đi sang một bên.

Từ hôm đó, bọn tướng sĩ Trang công nghe nói câu chuyện, khi phải đi đánh giặc đâu là liều chết tiến lên chớ không chịu không bằng con bọ ngựa .

Hàn Thi Ngoại Truyện

Lời bàn:

Có kẻ cừu địch trước mặt, không biết lượng sức người ta yếu hay khỏe thế nào, cứ liều xông vào chọi, có khi như trứng chọi với đá, nồi đất chọi với nồi đồng, thì cũng là khờ dại đáng tiếc, Tuy vậy, có kẻ hà hiếp mình thậm tệ, mà mình đủ chí khí chống lại, thế là mình hiểu được cái lẽ tự vệ, chết cũng không chịu nhục . Nhất là mình lại quả quyết phấn chấn tiến lên, không chịu nhẫn nhục lùi lại, thế là có dũng khí đáng khen . Ôi! Giống bọ ngựa là giống sâu bọ còn biết thế, huống chi là giống người ta là bậc tinh anh lại chịu kém bọ ngựa hay sao! Trang công thực là khéo biết dạy mà tướng sĩ Trang cong thực là biết nghe ra vậy.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Wed May 23 2012, 12:47

Thiệu.

Thiệu là con vua Nguyên đế nhà Tần, lúc nhỏ đã cực kỳ thông tuệ.

Một hôm, có sứ thần ở Trường An lại, vua Nguyên đế hỏi thử rằng:

-Trường An gần hay mặt trời gần hơn?

Thiệu đáp:

-Trường An gần hơn.

-Tại làm sao?

-Tôi chỉ thấy nói có người ở Trường An lại chớ chưa từng thấy nói có người ở mặt trời lại đây bao giờ.

Vua nghe câu nói lấy làm lạ.

Cách mấy hôm sau, vua đem câu chuyện kể lại cho quần thần nghe. Nhân lúc Thiệu đứng hầu bên, lại hỏi đùa rằng:

-Trường An gần hay mặt trời gần hơn ?

Thiệu đáp:

-Mặt trời gần hơn.

Vua ngạc nhiên hỏi:

- Sao hôm nay lại trả lời khác hôm nọ như thế?

Tôi ngửng đầu lên trông ngay mặt thấy trời, chớ không trông thấy Tràng An đâu cả.

Vua nghe, lại càng lấy làm lạ.

Tấn Sử

Lời bàn:

Thiệu đối đáp linh lợi như vậy thực đáng khen là đĩnh ngộ. Khi ai hỏi gì, mà đối đáp được sát lý đã là khó, đã sát lý mà lại mau trí khôn lại càng khó hơn nữa. Lẽ phải không cùng ứng đối mau mắn và xác đáng, thế mới là người thông tuệ có tài.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Wed May 23 2012, 12:49

Nước Trịnh

Nước Trịnh có kẻ định sửa giày, đo chân làm no, rồi để cái no bên chỗ ngồi. Lúc đi chợ quên không cầm no đi. Đến hàng giày, mới sực nhớ ra nói rằng: "Thôi quên! Không cầm no đi rồi !"
Rồi mải vội chạy về nhà lấy no. Khi trở lại, thì chợ đã tan, không sửa được giày nữa. Có người thấy thế, bảo rằng:

"Sao không đưa chân ra cho người đo có được không?".

Anh ta cãi:

"Tôi chỉ tin cái no thôi, chớ không tin chân tôi được".

Ôi! Sửa giày cốt chỉ đi vừa chân là được mà không tin chân, chỉ tin cái no đo chân, chẳng là câu nệ quá lắm ư?

Ở đời những kẻ làm công việc cứ bo bo giữ lề lối cổ hủ, không biết thế nào là hợp với thích nghi thì có khác gì người đi sửa giày chỉ tin no đo chân, mà không tin chính chân mình hay chăng?

Hàn Phi Tử

Lời Bàn:

Ở đời, bao nhiêu chế độ cũ cũng tự người ta đặt ra cả. Nếu người ta chỉ bo bo biết có một chế độ cũ ấy, không biết thế nào là hợp thời, thích nghi, tiện cho mình hơn, thì chẳng hóa là người câu nệ mà không biết biến thông hay sao ! Cho nên đối với cái gì mà hay, tiện có ta dùng, bằng không sẵn có, thì phải biến báo hay sáng kiến để cho được việc, chứ cứ chấp nhất, thì mất cơ hội và hỏng công việc ngay.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Wed May 23 2012, 12:51

Trang Chu

Trang Chu nghèo túng sang hỏi vay thóc Ngụy Văn Hầu. Ngụy Văn Hầu nói:

-Tôi có cái ấp, người ta sắp nộp tiền thóc, tôi sẽ cho vay ba trăm lạng, ông có bằng lòng không?

Trang Chu giận, nói:

- Khi Chu đến đây, đi giữa đường, nghe có tiếng gọi, ngoảnh lại trông thì thấy một con cá đang ngoắc ngoải trong cái vết bánh xe. Chu này hỏi:

-Cá ở đây làm gì thế?

Cá đáp:

-Tôi là Thủy thần ở bể Đông mắc nạn tại đây, ông có thể cho tôi một bát nước để cứu tôi lúc nguy cấp này không ?

Chu này bảo rằng:

Để tôi qua chơi nước Ngô, nước Việt, rồi tôi lấy nước sông Tây Giang về đón ngươi, ngươi có bằng lòng không?

Cá giận nói:

-Tôi đang cần đến nước, ông chỉ cho tôi được một ít là tôi sống. Nay ông nói như thế, đợi đến lúc ông về, thì có khi ông đến chỗ hàng cá khô đã thấy tôi đấy rồi.

Thuyết Uyển.

Chú Thích:

- Ngụy Văn Hầu: Văn Hầu nước Ngụy. Cứ theo sách Trang Tử tuyết thì là Giám Hà Hầu - Tây Giang tức là Si Giang chảy qua Quang Tây cà Quang Đông bây giờ.

Lời Bàn:

Bài này có ý dạy khi người ta có việc cần cấp, nhờ cậy mình có thể giúp được, thì nên giúp ngay, chớ để chậm trễ mà về sau có muốn giúp, cũng không giúp được nứa. Như thế, chẳng là phí một cái lòng muốn giúp, để mất một cái dịp làm lành ru! Cứu cấp cần phải mau chóng, vớt kẻ ngã sông, gọi người ngộ gió, chửa đám cháy nhà mà chậm chạp thì thật vô ích.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Thu May 24 2012, 07:40

Tử Dư

Tử Dư làm bạn với Tử Tang. Tử Tang rất nghèo. Gặp khi trời mưa luôn mười hôm. Tử Dư nhớ đến bạn, nghĩ bụng rằng "Tử Tang đến khốn mất!".

Mới bọc gạo đem lại cho.

Lúc đến trước cửa, thấy Tử Tang đánh đàn nửa như khóc, nửa như hát, tiếng không ra hơi, giọng thì líu nhíu, lắng tai nghe, như có câu rằng:

-Cha ư? Mẹ ư! Trời ư! Người ư!

Tử Dư bước vào hỏi:

-Bác đàn hát như thế là làm sao vậy?

Tử Tang nói:

-Tôi nghĩ mãi, mà không biết tự đâu đến nông nỗi cùng cực như thế này? Nào có phải cha mẹ tôi muốn cho tôi nghèo khổ đâu! Nào có phải trời đất để cho tôi nghèo riêng một mình đâu? Trời không riêng che, đất không riêng chở một ai... Thực ra, tôi muốn tìm cho biết tự đâu tôi phải chịu cùng cực như thế này, mà không ra. Vậy thì không phải là cái mệnh nó xui khiến ra như thế ư!

Trang Tử Tuyết.

Chú Thích:

- Tủ Dư, Tủ Tang: hai người đời Xuân Thu, tính khoáng đạt, chơi thân với nhau.

Lời Bàn:

Tử Tang nghèo mà cho là số mệnh thì ý giống câu ngạn ngữ của ta. "Số giàu của đến dửng dưng, số nghèo con mắt cháo chưng vẫn nghèo". Phàm yên phận nghèo, hay không lo nghèo hay quên cả cảnh nghèo, đó là nét cao quý của hiền triết, không để cho cảnh làm lụy được tâm, làm tổn được chí. Nhưng chúng ta chớ quên rằng những bực hiền triết thường cần lao, hoặc cày ruộng hay câu cá hoặc kiếm củi hay chăn nuôi cho có đủ sống, rồi các ngài mới sống cho ra sống. Cần lao để mưu sinh, đó là sự thường nhưng cần, chúng ta phải có trước đã, để cho thoát khỏi cái nhục ký sinh, cái hại cơ hàn thiết thân bất cố liêm sỉ. Khi chúng ta đã tự lập được, đã biết trọng liêm sỉ thì chúng ta mới có thể trở nên người không lo nghèo được.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Thu May 24 2012, 07:43

Người nước Việt

Người nước Việt giết ba đời vua. Con vua đời thứ ba tên là Sưu lo sợ, phải trốn vào ở trong hang.

Nước Việt thành ra không có vua. Người Việt đi tìm con vua mãi, không thấy. Đến lúc tìm thấy ở trong hang thì con vua không chịu ra. Người Việt một mặt lấy lá ngải hun vào hang, một mặt đem xe đón. Con vua bất đắc dĩ phải ra. Lúc lên xe, ngửa mặt lên trời, kêu to rằng: "Ôi làm vua! Ôi làm vua! Ta không muốn làm vua cũng không được hay sao!"

Con vua lo như thế, không phải là ghét làm vua, ghét là ghét cái họa làm vua. Không muốn làm vua tức là không chịu lấy cả một nước mà phiền lụy đến thân mình. Thân mình không muốn phiền lụy thì khi làm vua, tất không nỡ làm phiền lụy khổ hại ai. Mà chỉ bởi cái lẽ ấy Người Việt mới cố tôn lên làm vua cho được.

Trang Tử

Lời Bàn:

Làm vua thường tình ai chả muốn. Thể mà có người đến làm vua cũng không muốn ! Không phải là ghét gì làm vua, nhưng ghét rằng làm vua, thường có khi không giữ được toàn tính mệnh. Bài này cố ý cảnh tỉnh những kẻ ham danh, ham lợi để hại đến thân. Cứ theo ý tác giả, thì chỉ người nào không có chút ít gì phiền lụy đến tấm thân, mới là không "thương sinh" nghĩa là hại đến đời mình, mà giữ được "toàn sinh" nghĩa là giữ được đời mình cho trọn vẹn. Còn như đây không muốn làm vua mà cứ bị tôn lên làm vua là vì ông thông minh nhân hậu lại có đức độ cùng biết người và thương dân thì dân chúng nào chả muốn tồn lên làm quân trưởng.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Thu May 24 2012, 07:45

Nước Hàn, nước Ngụy.

Nước Hàn nước Ngụy muốn lấn đất nhau. Tử Hoa Tử đến ra mắt vua Chiêu Hy nước Ngụy thấy vua có dáng lo buồn, mới hỏi rằng:

-Giá bây giờ, cả bao nhiêu nước họp nhau, đính ước một câu và khắc câu ấy ở trước mặt vua rằng: "Tay trái lấy được thiên hạ thì hỏng mất tay phải, tay phải lấy được thiên hại thì mất tay trái".

Vua Chiêu Hy nói:

-Như thế ta chẳng lấy thiên hạ làm gì.

Tử Hoa Tử thưa:

-Nhà vua nói phải lắm. Cứ xem như thế, hai cánh tay ta trọng hơn cả thiên hạ, thì cái thân ta trọng hơn hai cánh tay ta lại đáng trọng hơn biết là bao! Nước Hàn so với cả thiên hạ bé nhỏ thấm vào đâu! Miếng đất tranh nhau lại so với cả nước Hàn bé nhỏ thấm vào đầu! Thế mà sao chỉ vì lo không tranh được một miếng đất nhỏ ấy, mà nhà vua đến nỗi ủ dột buồn rầu, mất ăn, mất ngủ, thương sinh quá như vậy?

Vua Chiêu Hy nói:

-Phải lắm. Người dạy bảo quả nhân cũng nhiều, nhưng chưa từng thấy ai dạy bảo quả nhân được những lời như thế .

Tử Hoa Tử bàn như thế mới thực là người biết điều khinh, điều trọng ở đời vậy.

Chú Thích:

- Hàn: một nước lớn trong bảy nước thời Chiến Quốc ở vào trung bộ Hà Nam bây giờ.

- Ngụy: cũng một nước lớn về thời đại ấy ở vào bắc hộ Hà Nam và phía tây nam Sơn Tây bây giờ

- Tử Hoa Tử, một nhà học thuyết giỏi nước Ngụy đời vua Chiêu Hy.

- Đính ước: định và công nhận một điều gì đã thỏa thuận với nhau và bắt nhau cùng giữ.

- Thiên hạ: thể giới khớp cả gầm trời xưa người Trung Hoa gọi thiên hạ là chỉ riêng một nước Trung Quốc thôi.

- Thương sinh: hại đến sức khỏe, đến đời người.

Lời Bàn:

Mất một cánh tay mà được cả thiên hạ còn không muốn, huống chi hại cả cái thân mà được một miếng đất cỏn con lại muốn hay sao! Thế mới hay, tất cả mọi người, trên tự vua chúa dưới đến thường dân ai ai cũng biết trọng cái thân mình, quý cái thân mình hơn cả ngoại vật, nhưng tiếc thay, những kẻ có quyền có thế trong tay thường chỉ biết mến một cái thân mình, còn thân của người, của bao nhiêu người, lại nỡ đem ra sát hại, để thỏa chút lòng tham muốn, cầu lợi rất đáng khinh bỉ. Nếu ai cũng biết thương sinh là hại, sát sinh là bất nghĩa, thì còn đâu là những sự chiến tranh hại kể có đến muôn, triệu tính mệnh sinh linh!

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Thu May 24 2012, 07:50

Vua Nghiêu

Vua Nghiêu đến chơi đất Hoa. Viên quan giữ bờ cõi đất Hoa chúc rằng:

-Xin chúc nhà vua sống lâu.

Vua Nghiêu nói:

-Đừng chúc thế.

Viên quan lại chúc:

-Xin chúc nhà vua giàu có.

Vua Nghiêu nói:

-Đừng chúc thế!

Viên quan lại chúc:

-Xin chúc nhà vua lắm con trai.

Vua Nghiêu nói:

-Đừng chúc thế .

Viên quan lấy làm lạ, hỏi:

-Sống lâu, giàu có, lắm con trai, người ta ai cũng muốn, một mình nhà vua không muốn, là cớ làm sao ?

Vua Nghiêu nói:

-Lắm con trai; thì sợ nhiều, giàu có; thì công việc nhiều, sống lâu; thì nhục nhã nhiều. Ba điều ấy không phải là những điều gây nên đức hay cho mình, nên ta từ chối.

Viên quan nói:

-Nhà vua nói như thế, thực là một bậc quân tử. Nhưng trời sinh ra người, mỗi người phải có một việc thì có lo sợ gì? Giàu có mà biết đem của chia với người ta, thì còn lo sợ gì? Ăn uống có chừng, thức ngủ có độ trong bụng lúc nào cũng thư thái tự nhiên, thiên hạ hay ra thì cùng hay với thiên hạ, thiên hạ mà dở thì làm cho thiên hạ hay, trăm tuổi nhắm mắt về cõi cực lạc, một đời không có tai họa gì thì còn nhục nhã làm sao được .

Viên quan nói xong, lùi ngay. Vua Nghiêu còn muốn nói nữa, thì ngó theo không kịp.

Trang Tử Tuyết.

Lời Bàn:

Sống lâu, giàu có, lắm con, cứ kể ra ở đời, còn gì sống hơn nữa, ai là người chẳng cầu, chăng muốn, cho nên thói thường vẫn chúc tụng cho nhau. Nhưng xét lại, có khi sống lắm nhục nhiều. Của làm hại người. Có con khổ về con, thì mỗi cái cho là sướng kia chẳng lại hóa ra một cái khổ cho thân ru!

Tuy vậy, nếu số đã được sống lâu, giàu có, lắm con, thì cũng không thể từ chối được. Tất phải làm theo như lời viên quan nói trong bài này thì mới thực được sung sướng lâu dài và mới nuôi được cái đức hay cho mình vậy.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Thu May 24 2012, 07:53

Vua Chiêu Vương

Vua Chiêu Vương nước Sở mất nước, phải bỏ chạy. Có người hàng thịt dê tên là Duyệt, cũng chạy theo vua. Sau vua Chiêu Vương lại trở về, lấy lại được nước. Vua bèn thưởng những người chạy theo khi trước, có cả anh hàng thịt dê nữa. Ai ai cũng nhận thưởng, chỉ một người hàng thịt dê từ chối, nói rằng:

-Trước nhà vua mất nước, tôi mất nghề bán thịt dê; nay nhà vua còn nước, tôi còn nghề bán thịt dê. Thế là tôi giữ được nghiệp cũ đủ ăn rồi, còn đâu dám mong thưởng gì nữa .

Vua cố ép. Người hàng thịt dê thưa rằng: "Nhà vua mất nước không phải là tội tôi, nên tôi không dám liều chết, nhà vua lấy lại được nước, không phải là công tôi, nên tôi không dám lĩnh thưởng.

Vua bảo:

-Để rồi ta đến nhà ngươi chơi vậy.

Người hàng thịt dê nói:

-Theo phép nước Sở, phàm người nào có công to, được trọng thưởng thì vua mới đến nhà. Nay tới xét mình tôi trí mưu không giữ được nước, dũng cảm không đủ giết được giặc. Quân giặc vào trong nước, tôi lánh nạn, phải theo nhà vua, chớ có phải là cốt ý theo nhà vua đâu! Nay nhà vua muốn bỏ phép nước mà đến chơi nhà tôi, tôi e thiên hạ nghe thấy lại chê cười chăng.

Chiêu Vương thấy nói, ngoảnh lại bảo Tư Mã Kỳ rằng:

-Người hàng thịt dê này tuy làm nghề vi tiện mà giải bày nghĩa lý rất cao xa. Nhà ngươi làm thế nào mời được người ấy ra nhận chức tam công cho ta .

Người hàng thịt dê nói:

-Tôi biết chức tam công quý hơn cửa hàng bán thịt dê, bổng lộc nghìn vạn, giàu hơn tiền lãi bán thịt dê. Nhưng tôi đâu dám tham tước lộc mà để nhà vua mang tiếng là gia ơn không phải nghĩa . Tôi thực không dám nhận. Xin cho về giữ lấy nghề bán thịt dê.

Nói đoạn, lùi ngay ra.

Trang tử

Chú Thích:

- Tam công: ba chức quan to, đời nhà Chu thì là Thái Sư, Thái Phó, Thái Bảo, đời nhà Tây Hán thì là Đại Tư Mã, Đại Tư .Đồ, Đại Tư Không, đời nhà Đông Hán thì là Thái Úy, Tư Đồ, Tư Không.

- Tước: ngôi thứ, có năm tước là công, hầu, bá tử, nam.

Lời Bàn:

Vua Chiêu Vương muốn thưởng, là lấy cái ý khi mình gặp bước lưu vong mà người ta đi theo mình là người có lòng trung thành với mình. Người hàng thịt dê không nhận thưởng, là lấy cái nghĩa không đáng, vì không có công cán gì. Nếu ai cũng biết an phận thủ thường, quý trọng nghề nghiệp như người bán thịt dê, thì còn ai là kẻ ham mê phú quý, quyển thế và sự thưởng phạt ở đời chẳng là công minh lắm ru! Thực đáng làm gương cho những kẻ không biết liêm sỉ, tài năng công đức chẳng có gì, mà cũng cố cạy cục, chạy chọt lấy chút phẩm hàm chức vị để lòe đời vậy.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Thu May 24 2012, 07:55

Vợ thầy Tăng Tử

Vợ thầy Tăng Tử đi chợ. Con khóc đòi đi theo. Mẹ bảo:

-Con ở nhà, rồi mẹ về, mẹ làm thịt lợn cho con ăn.

Lúc vợ về, thầy Tăng Tử đi bắt lợn làm thịt.

Vợ nói:

-Tôi nói đùa nó đấy mà?

Thầy Tăng Tử bảo:

-Nói đùa là thế nào? Đừng khinh trẻ thơ là không biết gì. Cha mẹ làm gì, nó thường hay bắt chước. Nay mình nói dối nó, chẳng là mình dạy nó nói dối ư!

Tăng Tử nói xong, làm thịt lợn cho con ăn thật.

Lời Bàn:

Thầy Tăng Tử nhà nghèo, phải giết lợn, mẹ thầy Mạnh Tử cũng có mua miếng thịt lợn nhà láng giềng cho con ăn đều là vì đã trót nói đùa với trẻ con ăn thịt lợn, thì không muốn nói dối nó, để giữ lấy lòng thực của nó. Phàm cha mẹ, ai là không muốn cho con thành thực. Nhưng muốn vậy, tất mình phải giữ gìn , chớ có nói dối nó bao giờ. Lục Chí có câu nói rằng: "Nếu mình khôn hết lòng thành mà mong người ta hết lòng thành, chắc người ta chán mình mà không theo mình nữa. Lần này mình không có lòng thành, mà bảo lần sau rồi có lòng thành, chắc người ta ngờ vực mà không tin được nữa". Cũng một ý với thầy Tăng Tử dạy con vậy.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Thu May 24 2012, 07:58

Thầy Mạnh Tử

Thầy Mạnh Tử, thuở nhỏ, nhà ở gần nghĩa địa, thấy người đào, chôn, lăn khóc, về nhà cũng bắt chước đào, chôn, lăn khóc. Bà mẹ thấy thế, nói:

-Chỗ này khôn phải chỗ con ta ở được.

Rồi dọn nhà ra gần chợ. Thầy Mạnh Tử ở gần chợ, thấy người buôn bán điên đảo về nhà cũng bắt chước nô nghịch cách buôn bán điên đảo. Bà mẹ thấy thế, lại nói:

-Chỗ này cúng không phải chỗ con ta ở được.

Bèn dọn nhà đến ở cạnh trường học. Thầy Mạnh Tử ở gần trường học, thấy trẻ đua nhau học tập lễ phép, cắp sách vở, về nhà cũng bắt chước học tập lễ phép, cắp sách vở. Bấy giờ bà mẹ mới vui lòng nói:

-Chỗ này là chỗ con ta ở được đây.

Một hôm, thầy Mạnh Tử thấy nhà hàng xóm giết lợn, về hỏi mẹ:

-Người ta giết lợn làm gì thế ?

Bà mẹ nói đùa:

-Để cho con ăn đấy!

Nói xong, bà nghĩ lại, hối rằng:

-Ta nói lỡ mồm rồi. Con ta thơ ấu, trí thức mới mở mang mà ta nói dối nó, thì chẳng ra ta dạy nói dối hay sao?

Rồi bà đi mua thịt lợn, đem về cho con ăn thật .

Lại một hôm thầy Mạnh Tử đang đi học, bỏ học về nhà chơi. Bà mẹ đang ngôi dệt cửi; trông thấy, liền cầm dao cắt đứt tấm vải đang dệt trên khung, mà nói rằng:

-Con đang đi học, mà bỏ học, thì cũng như ta đang dệt tấm vải này mà cắt đứt như vậy.

Từ hôm đó, thầy Mạnh Tử học tập rất chuyên cần. Rồi về sau thành một bậc đại hiền. Thế chẳng là nhờ có cái công giáo dục quý báu của bà mẹ hay sao ?

Liệt Nữ Truyện

Lời Bàn:

Mẹ thầy Mạnh thực là biết dạy con. Mấy lần dọn nhà, thế là hiểu cái lẽ: gần mực thì đen, gần đèn thì rạng. Nói lỡ lời phải mua thịt cho con an, thế là hiểu cái lẽ: chớ nên nói dối trẻ. Thấy con bỏ học mà cầm dao cắt đứt tấm vải làm thí dụ, thế là hiểu cái lẽ: Học hành cốt phải chuyên cần... Người ta đã nói: Người mẹ là thầy giáo thứ nhất của trẻ, nên người mẹ phải biết cách dạy trẻ mới đuốc. Dạy con từ thuở còn thơ, cái buổi ban đầu là cái buổi khó, mà cái buổi ấy là ở trong tay người mẹ, người mẹ tức là người có trách nhiệm gia đình giáo dục rất to. Không kém gì người cha, mà có lẽ hơn.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Thu May 24 2012, 08:00

Ngọc bích họ Hòa

Nước Sở có người họ Hòa, được một hòn ngọc ở trong núi, đem dâng vua Lệ Vương. Vua sai thợ ngọc xem. Thợ ngọc nói:

-Đá, không phải ngọc.

Vua cho người họ Hòa là nói dối, sai chặt chân trái.

Đến khi vua Vũ Vương nối ngôi, người họ Hòa lại đem ngọc ấy dâng. Vua sai thợ ngọc xem. Thợ ngọc nói:

-Đá không phải ngọc.

Vua lại cho họ Hoa là nói dối, sai chặt nốt chân phải.

Đến khi vua Văn Vương lên ngôi, người họ Hòa ôm hòn ngọc, khóc ở chân núi Sở Sơn suốt ba ngày ba đêm đến chảy máu mắt ra.

Vua thấy thế, sai người đến hỏi.

Người họ Hòa thưa:

-Tôi khóc không phải là thương hai chân tôi bị chặt, chỉ thương về nỗi ngọc mà cho là đá, nói thật mà cho là nói dối.

Vua bèn sai người xem lại cho rõ kỹ, thì quả nhiên là ngọc thật, mới đặt tên gọi là "Ngọc bích họ Hòa".

Hàn Phi tử

Lời Bàn:

Người ta thường mờ mịt của thật cho là của giả, sự phải ngờ là sự trái. Hoặc có ai biết lẽ phải, muốn đem ra bày tỏ mà thiên hạ không biết cho, lại còn mai mỉa, thì thật là khổ tâm. Người họ Hòa không đau vì nỗi hai chân bị chặt, chỉ đau vì nỗi ngọc mà cho là đá, nói thực mà cho là nói dối, quả là một người vì yêu cái thực, cái phải, cố làm cho sự thực, sự phải phá đổ được sự u mê của người đời.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Thu May 24 2012, 08:02

Vua Tuyên Vương

Vua Tuyên Vương sai Kỷ Sảnh nuôi một con gà chọi.
Được mười hôm, vua hỏi:

-Gà đã đem chọi được chưa ?

Kỷ Sảnh thưa:

-Chưa được, gà hăng lắm, chưa thấy gà khác đã muốn chọi rồi.

Cách mười hôm, vua hỏi:

-Gà đã đem chọi được chưa?

Kỷ Sảnh thưa:

-Chưa được. Gà còn hăng, mới thấy bóng gà khác đã muốn chọi rồi.

Cách mười hôm, vua lại hỏi:

-Gà đã đem chọi được chưa ?

Kỷ Sảnh thưa:

-Chưa được. Gà còn hơi hăng, trông thấy gà khác đã muốn chọi rồi .

Mười hôm sau, vua lại hỏi:

-Gà đã đem chọi được chưa ?

Kỷ Sảnh thưa:

-Được rồi. Gà bây giờ, cho nghe thấy tiếng gà khác cũng không cho vào đâu. Trông thì tựa như gà gỗ, mà thực, thì đủ các ngón hay. Gà khác coi thấy cũng đủ sợ, phải lùi chạy.

Trang Tử.

Lời Bàn:

1. Chưa trông thấy gà khác, đã muốn chọi, thế là tức khí hão, chớ vị tất chọi mà đã được.

2. Trông thấy bóng gà khác, đã muốn chọi , thế là cậy khỏe, chớ vị tất chọi mà đã được.

3. Trông thực thấy gà khác đã muốn chọi, thể là còn hiếu thắng chớ vị tất chọi mà đã được .

Chỉ đến lúc mất hết tất cả tức khí, cậy khỏe, hiếu thắng, luyện đã được hình toàn thần toàn đủ hết cả ngón hay, mà trông bề ngoài trơ ra như gỗ, là lúc ấy mới chọi được, có khi không phải đợi chọi, gà khác ngó thấy cũng đủ mà trốn tránh rồi. Thể mới hay những bậc thánh hiền chỉ thu cái tài vào khuôn phép, nén cái khí vào tâm thần, chỉ cốt trong mình cho đầy đủ, không có ý gì tranh cạnh với ai, là thiên hạ hồ dễ đã ai tranh cạnh nổi. Chờ những kẻ chỉ vụ bế ngoài, chăm chăm danh lợi, Có tranh giành mới lấy làm vui lòng, có tham lam mới lấy làm mãn nguyện, còn những hạng tầm thường, có khi hại đến thân mà vẫn tự đắc cho là phải.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Thu May 24 2012, 08:05

Chó bắt Chuột.

Nước Tề có người xem tướng chó giỏi. Nhà láng giềng nhờ mua một con chó hay để bắt chuột. Một năm trời anh ta mới mua được, bảo nhà láng giềng:

-Con chó này tốt đấy.

Nhà láng giềng nuôi con chó mấy năm mà không thấy nó bắt chuột, mới nói chuyện với anh ta. Anh bảo:

-Con chó tốt lằm đấy. Nhưng cái chí nó chăm bắt hươu, nai, cầy, cáo, chớ không muốn bắt chuột. Bây giờ muốn cho nó bắt chuột thì phải cùm chân sau nó lại .

Nhà láng giềng làm theo như thế, quả sau con chó hay bắt chuột.

Lã Thị Xuân Thu.

Lời Bàn:

Con chó trước không bắt chuột, là vì nó có tài bắt những hươu, nai, không thèm bắt chuột; sau nó bắt chuột, là vì người ta đã cùm chần, hãm cái tài nó lại không cho chạy nhanh quá. Cốt ý bài ngụ ngôn này nói kẻ có đại tài, mà đem dùng vào việc nhỏ, thì không được việc. Muốn cho được việc, thì người dùng tất phải biết hạn chế cái tài ấy lại. Nên người có tài mà làm được việc hay không được việc, là cốt ở người biết dùng hay không biết dùng mà thôi. Nhưng muốn cho người có tài to làm việc nhỏ, mà phải làm cho mất cái tài to đi đã, thì chẳng đáng tiếc cho người có tài mà chẳng gặp được tri kỷ lắm ru.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Fri May 25 2012, 19:45

Truyện bán Cam

Ở Hàng Châu có người bán các thứ quả, khéo để dành cam, lâu mà không ủng, vỏ vẫn đỏ hồng trông đẹp như vàng, như ngọc, đem ra chợ bán giá đắt, mà người ta tranh nhau mua. Ta cũng mua một quả. Đem về, bóc ra, hơi xông lên mũi, múi xác như bông nát. Ta liền đem ra chợ hỏi người bán cam.

-Anh bán cam cho người ta để làm của cúng lễ, đãi khách hay là chỉ làm cho choáng bề ngoài để đánh lừa người ta? Tệ thật? Anh giả dối lắm!

Người bán cam cười nói:

-Tôi làm nghề này đã lâu năm để kiếm tiền nuôi thân. Tôi bán, người ta mua, chẳng ai nói gì, chỉ có ông kêu ca? Thiên hạ giả dối nhiều chẳng phải gì một mình tôi ? Ông thật không chịu nghĩ đến nơi... Này thử xem, người đeo hổ phù, ngồi da hổ hùng dũng trông ra dáng quan võ lâm kỳ thực không biết có giỏi được như Tôn Tẫn, Ngô Khởi không ? Người đội mũ cao, đóng đai dài, đường hoàng trông ra dáng quan văn lắm, kỳ thực không biết có giỏi được như Y Doãn, Cao Dao không? Giặc nổi không biết dẹp, dân khổ không biết cứu, quan lại tham nhũng không biết trừng trị, pháp độ hỏng nát không biết sửa đổi, ngồi không, ăn lương, không biết xấu hổ. Thế mà lúc ngồi công đường, đi xe ngựa, uống rượu ngon, ăn của quý, oai vệ, hách dịch vô cùng?... đó bề ngoài chẳng như vàng, như ngọc mà bề trong chẳng như bông nát là gì? Ông không chịu xét những hạng người ấy mà đi xét quả cam của tôi?

Ta nghe nói, nín lặng, không trả lời được ra làm sao.
Ta nghĩ người ấy nói có giọng khôi hài. Dễ chừng người ấy ghét kẻ gian tà, giận phường thế tục mới thác ra truyện bán cam để dạy người đời chăng?

Lưu cơ

Chú Thích:

- Hàng Châu : Tên một phủ tức là tỉnh ly Chiết Giang bây giờ.
-Tôn Tẫn, Ngô Khởi: hai người làm tướng võ giỏi đời Chiến quốc.
- Y Doãn : tướng giỏi đời vua Thang nhà Thương.
-Cao Dao: tướng giỏi đời vua Nghiêu, vua Thuấn.

Lời Bàn:

Người bán cam đây chẳng qua chính là tác giả. Mà cốt ý của tác giả là muốn lấy qua cam đẹp vỏ, thối ruột, mà bóc cả cái hách dịch cái oai vệ bể ngoài của những bậc quan lớn, một đời suy đốn, để phơi bày cái thực tình bất tài, bất trí, bất dũng ở bên trong. Nói rộng ra, bài này có ý dạy ta không nên tin bề ngoài, cũng như những bài ngụ ngôn nói: cái thùng không, bông lúa lép, hay những câu ca dao: "Trông em, anh ngờ sao mai, biết rằng trong có như ngoài hay không". "Nhác trông ngỡ tuồng tô vàng, nhìn ra mới biết chẫu chàng ngày mưa", thật là có ý vị.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Fri May 25 2012, 19:52

Người nước Tề

Người nước Tề có hai vợ, vợ cả và vợ lẻ. Ngày ngày, chồng cứ sáng ra đi, tối đến mới về, mà hôm nào về, cũng no say phè phỡn. Hai vợ thường hỏi:

-Đi ăn với ai mà đi luôn thế ?

Anh ta nói:

-Ta đi ăn toàn với những bậc giàu có, sang trọng cả.

Một hôm vợ cả bảo vợ bé:

-Chồng ta chơi bời toàn với những bậc giàu sang, mà sao không thấy một người giàu sang đến chơi nhà nhỉ? Ta thử dò xem chồng ta đi những đâu và chơi với những ai.

Hôm sau, vợ cả dậy sớm, lẻn đi theo chồng. Đi cùng làng này, xóm khác, chẳng thấy một người nào đứng nói chuyện với chồng mình cả. Khi đi đến phía đông ngoài thành, thấy có đám cất mả, người thì đang tế lễ, ăn uống, thì đánh thoáng một cái, đã thấy chồng lật đật lại đấy, xin những cơm thừa canh cặn, ăn lấy ăn để. Ăn xong, lại ngong ngóng, đi chỗ khác...

Bấy giờ chị ta mới rõ cái cách chồng ngày ngày no say là thế, tủi thẹn vô cùng, ngậm ngùi trở về kể chuyện cho vợ bé nghe, rồi than rằng:

-Chồng là người trông cậy suốt đời, ai ngờ chị em ta lại gặp phải một người chồng đê mạt quá đến như thế!

Nói đoạn, hai người ngồi trông nhau ở giữa sân sụt sùi khóc. Ngay lúc ấy, anh chồng ngất ngưởng ở đâu vẫn ra bộ làm kiêu với hai vợ như những hôm trước .

Ôi! Đem con mắt tinh đời mà coi, thì ngày nay những kẻ cầu công danh phú quý hồ dễ không mấy kẻ; mà ở nhà vợ cả vợ lẽ không thẹn, không tủi, không ngấm ngầm khóc với nhau như hai vợ người nước Tề này .

Mạnh tử

Chú Thích:

Mạnh Tử, tên là Kha, lúc nhỏ được mẹ dạy bảo, lúc lớn theo học thầy Tử Tư, lúc học thành, đi du lịch các nước Chư hầu. Về sau, biết đạo thông hành cùng làm sách với học trò là Nhọc Chính Khắc, Công Tôn Sửu, Vạn Chương. Đời sau nhặt những câu Mạnh Tử đối đáp với học trò và vua các nước chư hầu làm quyển "Mạnh Tử", bảy thiên.

Lời Bàn:

Lấy đức, lấy tài, lấy học thức, đường đường, chính chính mà đưọc công danh phú quý thì còn gì bằng. Nhưng nịnh nọt, luồn cúi, làm những việc đê hạ, mất cả phẩm giá con người, để chen chúc vào đám công danh để cầu lấy chút phú quý, thì tưởng không còn gì đáng khinh hơn nữa? Thế mà đến lúc được công danh, phú quý lại còn vác mặt làm cao, ra dáng hách dịch, thiên hạ người biết ra, thì còn ai cho vào đâu nứa! Tưởng rằng khuất một người để đè muôn nghìn người, nhưng dù người ta có e lệ bề ngoài, trong bụng người ta cũng không sao trọng được. Thầy Mạnh đặt ra câu truyện người nước Tề này thật là phơi bày được cái xấu xa của những kẻ quen thói cầu công danh, phú quý "Hôn dạ khất ai, kiêu nhân bạch nhật. (Đêm khuya van lạy, ban ngày vênh váo khinh người) vào những thơi buổi mạt tục vậy.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Fri May 25 2012, 19:55

Đầy thì đổ.

Khổng Tử vào xem miếu Hoàn Công nước Lỗ, có một cái lọ đứng nghiêng, bèn hỏi người coi miếu. Người ấy nói rằng:

-Đó là một vật quý của nhà vua thường để bên chỗ ngồi chơi để làm gương.

Khổng Tử nói:

-Ta nghe nhà vua có vật quý để làm gương, vật đó bỏ không thì đứng nghiêng, đổ nước vừa vặn thì đứng ngay, mà đầy quá thì lại đổ, có lẽ là vật này chăng.

Ngài bèn sai học trò đổ nước vào, quả nhiên nước đổ vừa, thì lọ đứng ngay; nước đổ đầy thì lọ đổ; bỏ không thì lọ lại đứng nghiêng. Ngài chép miệng than rằng:

-Hỡi ơi! ở đời chẳng cái gì đầy mà không đổ?.

Thầy Tăng Tử nói:

-Dám hỏi có cách gì giữ cho đầy mà không đỗ không?

Khổng Tử nói:

-Thông minh thánh trí nên giữ bằng cách ngu độn, công lao to hơn thiên hạ nên giữ bằng cách khiêm cung, sức khỏe hơn đời nên giữ bằng cách nhút nhát, giàu có bốn bể nên giữ bằng thói nhún nhường. Đó là cách đổ bớt đi để giữ cho khỏi quá đầy mà đổ.

Tuân Tử

Lời Bàn:

Mặt trời đứng bóng rồi xế, mặt trăng tròn rồi khuyết; nhân sự cũng vậy, thăng rồi trầm, thịnh rồi suy, đó là luật tự nhiên khó mà tránh khỏi. Tuy vậy cứ theo lời dạy của Khổng Tử đây thì cũng có cách giữ được lâu dài mà không suy đỗ. Cách ấy là "Hữu nhược vô, thực nhược hư", nghĩa là có mà như không đầy đặc mà như trống rỗng.

Tiêu đề: Re: Cổ Học Tinh Hoa Fri May 25 2012, 20:07

Ông Trần Nghiêu Tư làm quan đời nhà Tống bắn cung giỏi có tiếng, đời bấy giờ không ai bằng. Ông cũng lấy thế làm kiêu.
Ông thường bắn trong vườn nhà. Một hôm có ông lão bán dầu đi qua, thấy ông đang bắn, đặt gánh xuống, ngấp nghé xem mãi. Ông lão thấy ông Nghiêu Tư bắn mười phát trúng được tám chín thì hơi gật gù mỉm miệng cười. Nghiêu Tư gọi và hỏi:

-Nhà ngươi cũng biết bắn à? Ta bắn chưa được giỏi hay sao?

Ông lão nói:

-Chẳng phải giỏi gì cả. Chẳng qua là quen tay thôi.

Nghiêu Tư giận lâm, bảo:

-À, nhà ngươi dám khi ta bắn không giỏi à?

Ông lão nói:

-Cứ xem tôi rót dầu thì đủ biết.

Bèn lấy một bầu đặt xuống đất, để đồng tiền lên miệng, lấy cái môi từ từ rót dầu qua lỗ đồng tiền, mà không rây một tí dầu nào ra đồng tiền cả.

Rồi nói:

-Tôi cũng chẳng phải giỏi gì, chỉ quen tay mà thôi.

Nghiêu Tử cười, chịu là phải.

Âu Dương Tu.

Chú Thích:

- Trần Nghiêu Tư: người đời nhà Tống, làm quan Tiết Độ Sứ mà người có khí tiết, viết tốt và bắn giỏi

Lời Bàn:

Bắn, mà mười phát trúng cả mười, ai không chịu là giỏi? Nhưng rót dầu qua lỗ đồng tiền mà không dây ra đồng tiền thì thật là quá hay.

» Tình ơi... tình quá bẽ bàng, có duyên không nợ hai hàng lệ tuôn!
» KHÚC TÌNH ĐÊM (Họa: Mảnh Tình Tan - Thơ THNN)
» GIỌT LỆ TÌNH XA (TÌNH KHÚC - NGUYỄN VĂN THƠ)
» Khúc Nhạc Tình Yêu & Câu Chuyện Tình
» NHẬT KÝ NÉT